ดักลาส  แมคเกรเกอร์ (Douglas Mc Gregor) ได้เสนอทฤษฎีไม้แข็ง (X Theory) และทฤษฎีไม้นวม (Y Theory )  เพื่อวิเคราะห์พฤติกรรมในการทำงานของคน โดยสรุปว่า


ทฤษฎี X (Theory X)  คือคนประเภทเกียจคร้าน  ในการบริหารจึงควรใช้มาตรการบังคับ  มีระเบียบกฎเกณฑ์คอยกำกับ  มีการควบคุมการทำงานอย่างใกล้ชิด  และมีการลงโทษเป็นหลัก

ทฤษฎี Y (Theory Y)  คือคนประเภทขยัน  ควรมีการกำหนดหน้าที่การงานที่เหมาะสม  ท้าทายความสามารถ  สร้างแรงจูงใจในการปฏิบัติงานเชิงบวก  และควรเปิดโอกาสให้มีส่วนร่วมในการบริหารงาน

คนในโลก  คงไม่มีแค่ 2 ประเภท  แบบทฤษฎี X  และทฤษฎี Y โดยสิ้นเชิงเท่านั้น  ประเภทที่มีมากที่สุดน่าจะเป็น ทฤษฎี XY  คือ  บางครั้งขี้เกียจ  บางครั้งขยัน  แต่ขี้เกียจมากกว่าขยัน หรือจะเป็นทฤษฎี YX  คือ  บางครั้งขยัน  บางครั้งขี้เกียจ  แต่ขยันมากกว่าขี้เกียจ  ไม่เชื่อลองตรวจสอบอารมณ์ของท่านเองก็ได้ว่า  ระหว่าง X, Y, XY  และ YX  ท่านอยู่ในประเภทไหน?
(รองศาสตราจารย์ ดร. สมบัติ นพรัก :1)


จะเห็นได้ว่า 

Theory X = คิดลบ   (negative thinking)
Theory Y = คิดบวก (positive thinking)


พุทธทาสภิกขุ เอง ท่านก็ได้สอนให้ คิดบวก เข้าไว้ นั่นคือ ท่านมองว่า คนเราล้วนมีความ เลวดี ปะปนกัน มากบ้างน้อยบ้าง และไม่ควรเพ่งโทษ ผู้อื่น (อาจรวมทั้งไม่ควรเพ่งโทษตัวเองด้วย)   ไม่ควรมองผู้อื่นแต่ในแง่คิดลบ หรือ ไม่ควรมองคนเฉพาะด้านที่เลว  โดยเสนอว่า ให้มองแต่แง่ดี หรือมองในแง่บวก เข้าไว้ ดังคำกลอนที่ว่า


พุทธทาส :
เขามีส่วนเลวบ้างช่างหัวเขา              จงเลือกเอาส่วนที่ดีเขามีอยู่
เป็นประโยชน์โลกบ้างยังน่าดู            ส่วนที่ชั่วอย่าไปรู้ของเขาเลย
จะหาคนมีดีโดยส่วนเดียว                  อย่ามัวเที่ยวค้นหาสหายเอ๋ย
เหมือนค้นหาหนวดเต่าตายเปล่าเอย    ฝึกให้เคยมองแต่ดีมีคุณจริง

แต่ทว่า การคิดบวก หรือการมองคนในแง่ดี ในลักษณะเช่นนี้ ไม่เหมาะกับสภาพสังคม ที่ยังมากไปด้วยกิเลส  การคิดบวก/การมองคนในแง่ดี นั้นจะใช้อ้างอิงได้กับเฉพาะในบางกรณีเท่านั้น การคิดบวก/การมองคนในแง่ดี โดยไม่คิดลบ/มองคนในแง่ร้าย เลยนั้น ย่อมจะส่งผลให้ ในบางครั้งบางคราว ผู้ที่มองโลกในแง่บวก/มองคนในแง่ดี  ก็อาจจะเกิดความประมาทในชีวิต ส่วนการคิดลบ/มองคนในแง่ร้าย นั้นก็ย่อมสร้างความทุรุนทุรายใจ ความคับข้องหมองใจ ความหวาดวิตก ระแวงระวัง  ฉะนั้นคนเรา ควรที่จะมองโลกให้ครบทั้งสองด้าน คือควรที่จะคิดบวก และคิดลบ ให้ครบถ้วนแล้วนำมาชั่งน้ำหนัก วิเคราะห์และประเมินผล ดังคำกลอนที่ว่า

กวิน:
เขามีส่วน ดีจง อย่าหลงเขลา               จงมองเงา- เค้าความเลว เหลวไหลอยู่
เป็นประโยชน์ โภชน์ผล ของคนดู         ดีเลวรู้ สู่จิต  ครุ่นคิดเอย
แม้นยืนข้าง เลวดี ที่จุดเดียว                ใจจะเอี้ยว (ลำ)เอียงได้ สหายเอ๋ย
ใจแม้นหมุน ดุลไว้ ไม่ไกวเลย               ฝึกให้เคย มองเลวดี มีคุณจริง

หากเราคิดแต่แง่บวก เช่นว่า ฉันเป็นคนเก่ง ฉันเป็นคนดี โดยที่เรามิได้เป็นเช่นนั้น ก็เท่ากับว่าเราหลอกตัวเอง หรือการคิดว่า ฉันเป็นคนไม่เก่ง ฉันเป็นคนไม่ดี การคิดเช่นนี้ก็เท่ากับการทำร้ายจิตใจตนเองเช่นเดียวกัน

คนทุกคนย่อมมี ด้านดี และด้านเลว (darkside) คนเราเมื่อมองโลกในแง่ดี ก็ย่อมที่จะเห็นแต่ความดี และอาจหลงในความดี นั้นอย่างหัวปักหัวปำ ยกตัวอย่างเช่น เมื่อมีคนมาทำดีกับเรา เราก็มองว่าเขาช่างเป็นคนดีซะเหลือเกิน หรือใครที่ทำเลวกับเรา เราก็ย่อมมองว่า มันช่างเลวซะเหลือเกิน

เมื่อใดก็ตามที่เรามองคนเพียงแค่ด้านดี หรือด้านเลว เพียงด้านเดียว เช่นนี้แล้ว ย่อมไม่เห็นความจริงครบทั้งสองด้าน ส่งผลให้เกิด อคติ คือความลำเอียงเกิดขึ้นในใจได้ ฉะนั้นโบราณท่านจึง สอนว่า ให้รู้จัก ยับยั้ง ชั่งใจ นั่นคือการมองสิ่งต่างๆ ให้เห็นครบ ทั้งด้านที่ดี และด้านที่เลว  แล้วนำมาชั่งน้ำหนักดู โดยใช้ใจของเราเป็นตาชั่ง

เช่นเดียวกันกับในยาม ที่เรามองดูตัวเราเอง/คิด/พูด/ กับตัวเอง หรือแม้กระทั่งจะตัดสินใจ กระทำ หรือไม่กระทำ สิ่งใดๆ ก็ตาม เราก็ควรที่จะรูจัก ยับยั้ง ชั่งใจ  เสียก่อน นั่นคือ มองให้เห็น ทั้งในแง่บวก แง่ลบ ด้านดี ด้านเลว ที่จะบังเกิดขึ้น แล้วจึงตัดสินใจกระทำ หรือไม่กระทำ สิ่งต่างๆ  เมื่อเรา  ยับยั้ง ชั่งใจ  และใคร่ครวญจนครบถ้วนดีแล้ว ความพลาดผิด ที่ยังมิบังเกิด ย่อมระงับดับไป ความพลาดผิดที่บังเกิดขึ้นแล้ว ย่อมทุเลาเบาบางลง เช่นนี้แล้ว ประโยชน์โภชนผล ย่อมมีกับคน ผู้รู้จัก มองโลก ทั้งในแง่ดี และร้าย (คิดบวก คิดลบ)  แล้วนำมา ยับยั้ง ชั่งใจ ด้วยประการฉะนี้ และด้วยเหตุนี้ พระผู้มีพระภาค ท่านจึงได้เสนอ ทฤษฎี  (X+Y)/2  = นิติธรรม  ไว้เมื่อ 2551 ปีก่อน ที่ว่า

X=อัตกิลมถาลิกานุโยค  (negative thinking)
Y=กามสุขขัลลิกานุโยค  (positive thinking)
/2=มัชฌิมาปฏิปทา       
ผลลัพธ์=นิติธรรม

ตามทรรศนะของพระผู้มีพระภาค ทรงเล็งเห็นว่า การมอง/การกระทำ ก็ดี ล้วนต้องยึดหนทางสายกลาง ทั้งสิ้น อีกทั้งไม่ควรที่จะนำจิตไป  ผูกรัก ผูกชัง  (โมหคติ โทสคติ) และที่สำคุญที่สุด การคิดนั้นต้องเป็นการคิดที่อาศัย  โยนิโสมนสิการ (คิดถูกทาง) ประกอบด้วยทุกๆ ครั้ง