สมเด็จพระนารายณ์มหาราช หรืออีกพระนามหนึ่งว่า สมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๓ หรือสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสรรเพชญ์ เป็นพระราชโอรส ในสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง มีพระเชษฐาคือ สมเด็จเจ้าฟ้าไชย มีพระอนุชาคือ เจ้าฟ้าอภัยทศ พระไตรภูวนาทิตยวงศ์ พระองค์ทอง และพระอินทราชา
พระองค์ได้ปราบดาภิเษกขึ้นครองราชย์ เมื่อปี พ.ศ.๒๑๙๙ เมื่อพระชนมายุได้ ๒๕ พรรษา พระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ ที่ทรงพระปรึชาสามารถมาก ทำให้กรุงศรีอยุธยาในรัชสมัยของพระองค์ มีความเจริญรุ่งเรืองก้าวหน้าในทุกด้าน ทั้งในด้านเศรษฐกิจ
การต่างประเทศ การศึกษา ศิลปวัฒนธรรม วรรณคดีที่สำคัญหลายเรื่องเกิดขึ้นในรัชสมัยของพระองค์ จนได้ชื่อว่าเป็นยุคทองของวรรณคดีในสมัยกรุงศรีอยุธยา
ในรัชสมัยของพระองค์ ได้มีชาวตะวันตกเดินทางเข้ามาติดต่อค้าขาย เผยแพร่ศาสนาตลอดจนเข้ารับราชการ ทำให้ชาวตะวันตกยอมรับนับถือกรุงศรีอยุธยาเป็นอย่างมาก
ในด้านการค้าขาย ได้มีการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศมากยิ่งกว่าในรัชสมัยอื่น ๆ ทรงปรับปรุงกรมพระคลังสินค้า โปรดเกล้า ฯ ให้ต่อเรือกำปั่นหลวง เพื่อทำการค้ากับต่างประเทศ จึงทำให้กรุงศรีอยุธยาเป็นศูนย์กลางการค้ากับชาวต่างประเทศ และต่อมาเมื่อเจ้าพระยาวิชาเยนทร์ (คอนสแตนติน ฟอลคอน) ผู้เป็นชาวกรีกได้ช่วยปรับปรุงงานของกรมพระคลังสินค้าอีก ทำให้การค้าขายกับต่างประเทศเจริญรุ่งเรืองสูงสุด มีพ่อค้าชาวฝรั่งเศสบันทึกไว้ว่า "ในชมพูทวีปไม่มีเมืองใดที่จะแลกเปลี่ยนสินค้ามากเท่ากับในสยาม สินค้าขายได้ดีมากในสยามและการซื้อขายใช้เงินสด สำหรับเมืองท่าของไทยในเวลานั้น มีอยู่หลายเมืองด้วยกัน ได้แก่ มะริด ตะนาวศรี ภูเก็ต ปัตตานี สงขลา นครศรีธรรมราช เพชรบุรี และบางกอก
พระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ แห่งฝรั่งเศส ได้ส่งบาทหลวงสามคนเดินทางมากรุงศรีอยุธยา เมื่อทั้งสามคนมาถึงแล้วก็ได้มีใบบอกไปยัง พระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ และพระสันตปาปา ซึ่งมีความเห็นตรงกันว่าจะใช้กรุงศรีอยุธยา เป็นศูนย์กลางในการเผยแพร่คริสตศาสนา พระบาทหลวงได้ตั้งโรงเรียน โรงพยาบาล ฯลฯ สมเด็จพระนารายณ์ทรงเห็นว่า เป็นการนำความเจริญมาให้กรุงศรีอยุธยา พระองค์ได้พระราชทานที่ดินให้สร้างวัดทางคริสตศาสนาด้วย
ในปี พ.ศ.๒๒๒๔ สมเด็จพระนารายณ์ ฯ ทรงจัดคณะทูตนำพระราชสาสน์ไปเจริญทางพระราชไมตรี ณ ประเทศฝรั่งเศส แต่คณะราชทูตสูญหายไประหว่างทาง ต่อมาในปี พ.ศ.๒๒๒๖ พระองค์ได้โปรดเกล้า ฯ ให้จัดคณะทูตเดินทางไปฝรั่งเศสอีกครั้ง เพื่อสอบสวนความเป็นไปของทูตคณะแรก พระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ ทรงทราบก็เข้าใจว่าสมเด็จพระนารายณ์ ฯ ทรงเลื่อมใสจะเข้ารีต จึงได้จัดคณะราชทูตเข้ามาเจริญทางพระราชไมตรีกับกรุงศรีอยุธยา โดยมีเชอวาเลียร์ เดอ โชมองต์ เป็นหัวหน้าคณะทูต เมื่อปี พ.ศ.๒๒๒๘ ได้เข้าเฝ้าสมเด็จพระนารายณ์ ฯ ทูลขอให้ทรงเข้ารีต แต่พระองค์ทรงปฏิเสธด้วยพระปรีชาสามารถว่า
"การที่ผู้ใดจะนับถือศาสนาใดนั้น ย่อมแล้วแต่พระผู้เป็นเจ้าบนสวรรค์จะบันดาลให้เป็นไป ถ้าคริสตศาสนาเป็นศาสนาดีจริงแล้ว
และเห็นว่าพระองค์สมควรที่จะเข้าเป็นคริสตศาสนิกแล้ว สักวันหนึ่งพระองค์จะถูกดลใจให้เข้ารีตจนได้"
พระองค์ได้ให้เสรีภาพแก่ราษฎรทั่วไปที่จะนับถือคริสตศาสนาได้ตามความเลื่อมใสของตน ทำให้เชอวาเลียร์ เดอ โชมองต์ พอใจ
ต่อมาในปี พ.ศ.๒๒๒๘ เมื่อคณะราชทูตฝรั่งเศสเดินทางกลับ พระองค์ก็ได้จัดให้เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) เป็นหัวหน้าคณะราชทูตเดินทางไปฝรั่งเศส นำพระราชสาส์นของพระองค์ไปถวายพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ และได้ส่งกุลบุตร ๑๒ คน ไปศึกษาวิชาที่ประเทศฝรั่งเศส พระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ ทรงโปรดปรานเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) เป็นอย่างมาก ได้ให้เหรียญที่ระลึก และเขียนรูปภาพเหตุการณ์ไว้ด้วย เมื่อคณะราชทูตเดินทางกลับ พระองค์ได้โปรดให้มองสิเออร์ เดอลาลูแบร์ เป็นราชทูตเข้ามากรุงศรีอยุธยา พร้อมกับเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) และได้นำทหารฝรั่งเศสจำนวน ๖๓๖ นาย เข้ามายังกรุงศรีอยุธยาด้วย สมเด็จพระนารายณ์ ฯ ได้โปรดเกล้า ฯ ให้ทหารฝรั่งเศสจำนวนดังกล่าว ไปรักษาป้อมที่เมืองธนบุรีส่วนหนึ่ง อีกส่วนหนึ่งมีกำลังสองกองร้อยให้ไปรักษาเมืองมะริด ซึ่งมีอังกฤษเป็นภัยคุกคามอยู่
ในปี พ.ศ.๒๒๓๐ สมเด็จพระนารายณ์ทรงประกาศสงครามกับอังกฤษ เนื่องจากมีเหตุบาดหมางกันในเรื่องการค้าขายกับอินเดีย รัฐบาลอังกฤษให้บริษัทอังกฤษ เรียกตัวคนอังกฤษทั้งหมดที่รับราชการอยู่ ณ กรุงศรีอยุธยา ให้กลับประเทศอังกฤษ ต่อมาชาวอังกฤษได้มาก่อความวุ่นวายในเมืองมะริดและรุกรานไทยก่อน แต่ก็ไม่สามารถทำอะไรไทยได้ เนื่องจากขณะนั้นมีทหารฝรั่งเศสรักษาเมืองมะริดอยู่
ในรัชสมัยของพระองค์ แม้ว่าจะมีการค้าขายติดต่อกับต่างประเทศ ที่เจริญรุ่งเรืองแล้วก็ตาม แต่ก็ได้มีการทำสงครามหลายครั้ง ครั้งที่สำคัญได้แก่ การยกกองทัพออกไปตีพม่าที่กรุงอังวะ ตามแบบอย่างที่สมเด็จพระนเรศวร ฯ ได้ทรงกระทำมาแล้วในอดีต และได้มีการยกกองทัพไปตีเมืองเชียงใหม่สองครั้งจนได้ชัยชนะ
สมเด็จพระนารายณ์ ฯ เสด็จสวรรคต เมื่อปี พ.ศ.๒๒๓๑ เมื่อพระชนมายุได้ ๕๐ พรรษา ครองราชย์ได้ ๓๒ ปี

ที่ตั้ง จังหวัดอยุธยา

จังหวัดพระนครศรีอยุธยา หรือเรียกสั้นๆ ว่า “อยุธยา” ตั้งอยู่ในภาคกลาง เป็นเมืองหลวงเก่าของไทย สร้างขึ้นเมื่อ พ..ศ. 1893 โดยสมเด็จพระเจ้าอู่ทอง หรือ สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 ในเวลา 417 ปีที่กรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี มีกษัตริย์ปกครอง 34 พระองค์จาก 5 ราชวงศ์ คือ ราชวงศ์อู่ทอง ราชวงศ์สุพรรณภูมิ ราชวงศ์สุโขทัย ราชวงศ์ปราสาททอง และราชวงศ์บ้านพลูหลวง นับเป็นราชธานีของไทยที่มีอายุยืนยาวที่สุดในประวัติศาสตร์ชาติไทยที่อยู่ในดินแดนแหลมทองแห่งนี้
พระนครศรีอยุธยา มีพื้นที่เป็นที่ลุ่ม มีแม่น้ำสายใหญ่คือ แม่น้ำป่าสัก แม่น้ำลพบุรีและแม่น้ำเจ้าพระยา ไหลมาบรรจบกันในลักษณะล้อมรอบผืนแผ่นดินส่วนใหญ่ของตัวเมืองไว้ ตัวจังหวัดจึงเป็นเกาะที่มีบ้านเรือนปลูกเรียงราย หนาแน่นตามสองข้างฝั่งแม่น้ำ
จังหวัดพระนครศรีอยุธยาอยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ประมาณ 76 กิโลเมตร มีเนื้อที่ 2,556.6 ตารางกิโลเมตร แบ่งการปกครองออกเป็น 16 อำเภอ ได้แก่ อำเภอพระนครศรีอยุธยา อำเภอนครหลวง อำเภอภาชี อำเภอบ้านแพรก อำเภอบางซ้าย อำเภอบางไทร อำเภอลาดบัวหลวง อำเภอบางบาล อำเภอมหาราช อำเภอบางปะหัน อำเภอเสนา อำเภออุทัย อำเภอบางปะอิน อำเภอผักไห่ อำเภอท่าเรือ และอำเภอวังน้อย

สมเด็จพระนารายณ์มหาราช

สมเด็จพระนารายณ์มหาราช หรืออีกพระนามหนึ่งว่า สมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๓ หรือสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสรรเพชญ์ เป็นพระราชโอรส ในสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง มีพระเชษฐาคือ สมเด็จเจ้าฟ้าไชย มีพระอนุชาคือ เจ้าฟ้าอภัยทศ พระไตรภูวนาทิตยวงศ์ พระองค์ทอง และพระอินทราชา
พระองค์ได้ปราบดาภิเษกขึ้นครองราชย์ เมื่อปี พ.ศ.๒๑๙๙ เมื่อพระชนมายุได้ ๒๕ พรรษา พระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ ที่ทรงพระปรึชาสามารถมาก ทำให้กรุงศรีอยุธยาในรัชสมัยของพระองค์ มีความเจริญรุ่งเรืองก้าวหน้าในทุกด้าน ทั้งในด้านเศรษฐกิจ
การต่างประเทศ การศึกษา ศิลปวัฒนธรรม วรรณคดีที่สำคัญหลายเรื่องเกิดขึ้นในรัชสมัยของพระองค์ จนได้ชื่อว่าเป็นยุคทองของวรรณคดีในสมัยกรุงศรีอยุธยา
ในรัชสมัยของพระองค์ ได้มีชาวตะวันตกเดินทางเข้ามาติดต่อค้าขาย เผยแพร่ศาสนาตลอดจนเข้ารับราชการ ทำให้ชาวตะวันตกยอมรับนับถือกรุงศรีอยุธยาเป็นอย่างมาก
ในด้านการค้าขาย ได้มีการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศมากยิ่งกว่าในรัชสมัยอื่น ๆ ทรงปรับปรุงกรมพระคลังสินค้า โปรดเกล้า ฯ ให้ต่อเรือกำปั่นหลวง เพื่อทำการค้ากับต่างประเทศ จึงทำให้กรุงศรีอยุธยาเป็นศูนย์กลางการค้ากับชาวต่างประเทศ และต่อมาเมื่อเจ้าพระยาวิชาเยนทร์ (คอนสแตนติน ฟอลคอน) ผู้เป็นชาวกรีกได้ช่วยปรับปรุงงานของกรมพระคลังสินค้าอีก ทำให้การค้าขายกับต่างประเทศเจริญรุ่งเรืองสูงสุด มีพ่อค้าชาวฝรั่งเศสบันทึกไว้ว่า "ในชมพูทวีปไม่มีเมืองใดที่จะแลกเปลี่ยนสินค้ามากเท่ากับในสยาม สินค้าขายได้ดีมากในสยามและการซื้อขายใช้เงินสด สำหรับเมืองท่าของไทยในเวลานั้น มีอยู่หลายเมืองด้วยกัน ได้แก่ มะริด ตะนาวศรี ภูเก็ต ปัตตานี สงขลา นครศรีธรรมราช เพชรบุรี และบางกอก
พระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ แห่งฝรั่งเศส ได้ส่งบาทหลวงสามคนเดินทางมากรุงศรีอยุธยา เมื่อทั้งสามคนมาถึงแล้วก็ได้มีใบบอกไปยัง พระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ และพระสันตปาปา ซึ่งมีความเห็นตรงกันว่าจะใช้กรุงศรีอยุธยา เป็นศูนย์กลางในการเผยแพร่คริสตศาสนา พระบาทหลวงได้ตั้งโรงเรียน โรงพยาบาล ฯลฯ สมเด็จพระนารายณ์ทรงเห็นว่า เป็นการนำความเจริญมาให้กรุงศรีอยุธยา พระองค์ได้พระราชทานที่ดินให้สร้างวัดทางคริสตศาสนาด้วย
ในปี พ.ศ.๒๒๒๔ สมเด็จพระนารายณ์ ฯ ทรงจัดคณะทูตนำพระราชสาสน์ไปเจริญทางพระราชไมตรี ณ ประเทศฝรั่งเศส แต่คณะราชทูตสูญหายไประหว่างทาง ต่อมาในปี พ.ศ.๒๒๒๖ พระองค์ได้โปรดเกล้า ฯ ให้จัดคณะทูตเดินทางไปฝรั่งเศสอีกครั้ง เพื่อสอบสวนความเป็นไปของทูตคณะแรก พระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ ทรงทราบก็เข้าใจว่าสมเด็จพระนารายณ์ ฯ ทรงเลื่อมใสจะเข้ารีต จึงได้จัดคณะราชทูตเข้ามาเจริญทางพระราชไมตรีกับกรุงศรีอยุธยา โดยมีเชอวาเลียร์ เดอ โชมองต์ เป็นหัวหน้าคณะทูต เมื่อปี พ.ศ.๒๒๒๘ ได้เข้าเฝ้าสมเด็จพระนารายณ์ ฯ ทูลขอให้ทรงเข้ารีต แต่พระองค์ทรงปฏิเสธด้วยพระปรีชาสามารถว่า
"การที่ผู้ใดจะนับถือศาสนาใดนั้น ย่อมแล้วแต่พระผู้เป็นเจ้าบนสวรรค์จะบันดาลให้เป็นไป ถ้าคริสตศาสนาเป็นศาสนาดีจริงแล้ว
และเห็นว่าพระองค์สมควรที่จะเข้าเป็นคริสตศาสนิกแล้ว สักวันหนึ่งพระองค์จะถูกดลใจให้เข้ารีตจนได้"
พระองค์ได้ให้เสรีภาพแก่ราษฎรทั่วไปที่จะนับถือคริสตศาสนาได้ตามความเลื่อมใสของตน ทำให้เชอวาเลียร์ เดอ โชมองต์ พอใจ
ต่อมาในปี พ.ศ.๒๒๒๘ เมื่อคณะราชทูตฝรั่งเศสเดินทางกลับ พระองค์ก็ได้จัดให้เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) เป็นหัวหน้าคณะราชทูตเดินทางไปฝรั่งเศส นำพระราชสาส์นของพระองค์ไปถวายพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ และได้ส่งกุลบุตร ๑๒ คน ไปศึกษาวิชาที่ประเทศฝรั่งเศส พระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ ทรงโปรดปรานเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) เป็นอย่างมาก ได้ให้เหรียญที่ระลึก และเขียนรูปภาพเหตุการณ์ไว้ด้วย เมื่อคณะราชทูตเดินทางกลับ พระองค์ได้โปรดให้มองสิเออร์ เดอลาลูแบร์ เป็นราชทูตเข้ามากรุงศรีอยุธยา พร้อมกับเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) และได้นำทหารฝรั่งเศสจำนวน ๖๓๖ นาย เข้ามายังกรุงศรีอยุธยาด้วย สมเด็จพระนารายณ์ ฯ ได้โปรดเกล้า ฯ ให้ทหารฝรั่งเศสจำนวนดังกล่าว ไปรักษาป้อมที่เมืองธนบุรีส่วนหนึ่ง อีกส่วนหนึ่งมีกำลังสองกองร้อยให้ไปรักษาเมืองมะริด ซึ่งมีอังกฤษเป็นภัยคุกคามอยู่
ในปี พ.ศ.๒๒๓๐ สมเด็จพระนารายณ์ทรงประกาศสงครามกับอังกฤษ เนื่องจากมีเหตุบาดหมางกันในเรื่องการค้าขายกับอินเดีย รัฐบาลอังกฤษให้บริษัทอังกฤษ เรียกตัวคนอังกฤษทั้งหมดที่รับราชการอยู่ ณ กรุงศรีอยุธยา ให้กลับประเทศอังกฤษ ต่อมาชาวอังกฤษได้มาก่อความวุ่นวายในเมืองมะริดและรุกรานไทยก่อน แต่ก็ไม่สามารถทำอะไรไทยได้ เนื่องจากขณะนั้นมีทหารฝรั่งเศสรักษาเมืองมะริดอยู่
ในรัชสมัยของพระองค์ แม้ว่าจะมีการค้าขายติดต่อกับต่างประเทศ ที่เจริญรุ่งเรืองแล้วก็ตาม แต่ก็ได้มีการทำสงครามหลายครั้ง ครั้งที่สำคัญได้แก่ การยกกองทัพออกไปตีพม่าที่กรุงอังวะ ตามแบบอย่างที่สมเด็จพระนเรศวร ฯ ได้ทรงกระทำมาแล้วในอดีต และได้มีการยกกองทัพไปตีเมืองเชียงใหม่สองครั้งจนได้ชัยชนะ
สมเด็จพระนารายณ์ ฯ เสด็จสวรรคต เมื่อปี พ.ศ.๒๒๓๑ เมื่อพระชนมายุได้ ๕๐ พรรษา ครองราชย์ได้ ๓๒ ปี

อาณาเขตติดต่อ
ทิศเหนือ จดจังหวัดลพบุรี อ่างทอง และ สระบุรี
ทิศใต้ จดจังหวัดปทุมธานี และ นนทบุรี
ทิศตะวันออก จดจังหวัดสระบุรี
ทิศตะวันตก จดจังหวัดสุพรรณบุรี

อาณาเขตจังหวัดชัยภูมิ

ทิศเหนือ ติดต่อกับ จังหวัดเพชรบูรณ์ และจังหวัดขอนแก่น
ทิศใต้ ติดต่อกับ จังหวัดนครราชสีมา
ทิศตะวันตก ติดต่อกับ จังหวัดเพชรบูรณ์ และลพบุรี
ทิศตะวันออก ติดต่อกับ จังหวัดขอนแก่น และนครราชสีมา
ชัยภูมิ อยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ๓๔๒ กิโลเมตร มีพื้นที่ ๑๒,๗๗๘.๓ ตารางกิโลเมตร แบ่งการปกครอง ออกเป็น ๑๓ อำเภอ ๒ กิ่งอำเภอ คือ อำเภอเมืองชัยภูมิ อำเภอบ้านเขว้า อำเภอคอนสวรรค์ อำเภอเกษตรสมบูรณ์ อำเภอหนองบัวแดง อำเภอจัตุรัส อำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอภูเขียว อำเภอบ้านแท่น อำเภอแก้งคร้อ อำเภอคอนสาร อำเภอเทพสถิต อำเภอหนองบัวระเหว กิ่งอำเภอภักดีชุมพล และกิ่งอำเภอ เนินสง่า

รายชื่อพระมหากษัตริย์สมัยอยุธยา ตั้งแต่ลำดับที่ ๑ - ๓๕

รัชกาลที่ ๑ พระเจ้าอู่ทอง (ชก.)

พ.ศ. ๑๘๙๐ พระเจ้าอู่ทองเสด็จมาสร้างกรุงศรีอยุธยาพระราชบิดาของ พระราเมศวร

พ.ศ. ๑๘๙๓ ทรงสร้างพระนคร คือ กรุงศรีอยุธยาเสร็จและเสด็จมาประทับที่เมืองใหม่ คือ พระนครศรีอยุธยา ในขณะที่สร้างกรุงศรีอยุธยาอยู่นั้นพระองค์ประทับอยู่ที่เวียงเล็กหรือในที่บางแห่งเรียกว่า เวียงเหล็ก ต่อมาราชบัณฑิตขนานพระนามพระองค์ใหม่มีพระนามว่า พระรามาธิบดีที่ ๑

พ.ศ. ๑๘๙๕ ยกทัพไปตีนครราชสีมา จันทบุรี และได้เขมร เป็นเมืองขึ้นเป็นครั้งแรก

พ.ศ. ๑๙๑๒ พระรามาธิบดีที่ ๑ คือ พระเจ้าอู่ทองสวรรคตพระองค์ครองราชย์ที่อยุธยา ๒๒ ปี

รัชกาลที่ ๒ พระราเมศวร (ชก.)

พ.ศ. ๑๙๑๒ เมื่อพระเจ้าอู่ทองสวรรคต พระราเมศวร พระราชโอรสเสวยราชย์แทน

พ.ศ. ๑๙๑๓ พระรามเศวร ถวายราชสมบัติให้ ขุนหลวงพะงั่ว (ลุงซึ่งเป็นพี่ชายของพระราชมารดา)

รัชกาลที่ ๓ ขุนหลวงพะงั่ว หรือ พระบรมราชาธิราชที่ ๑ (ชร.)

พ.ศ. ๑๙๑๓ ขุนหลวงพะงั่ว เสวยราชสมบัติ ต่อมาทรงพระนามว่า สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ ๑

เรื่องเกี่ยวแก่ ขุนหลวงพะงั่ว ที่พระราเมศวรถวายราชสมบัตินี้ มีเรื่องวิพากษ์วิจารณ์กันต่างๆ นานา แต่ละท่านก็ว่ากันไปคนละทิศคนละทาง สำหรับผู้เขียนมีความเห็นว่า การที่พระรา เมศวรจะถวายราชสมบัติให้ขุนหลวงพะงั่วเสวยราชย์แทนนั้น คิดว่าไม่ใช่เป็นเรื่องชิงราชสมบัติตามปกติที่มีมา เพราะตามปกติถ้ามีการชิงราชสมบัติ เมื่อชิงได้แล้วจะต้องฆ่าผู้ครองราชย์คนเดิม ถือเป็นธรรมเนียมกันตลอดมา แต่เรื่องนี้เมื่อขุนหลวงพะงั่วครองราชย์แล้วพระราเมศรวรยังอยู่เป็นปกติ และต่อมาก็ได้เสวยราชย์เป็นพระมหากษัตริย์ ดังนั้นเรื่องนี้ผู้เขียนคิดว่าคงมีการตกลงกันเป็นการภายในโดยเฉพาะแล้ว เพราะคิดว่า

๑. ข้าราชการในเมืองอยุธยา ที่คิดว่าตนเองมีความสามารถเป็นกษัตริย์ได้คงมีอยู่ และอาจจะมีกำลังคุมเชิงอยู่แล้ว สำหรับพระราเมศรวรนั้นคงจะมีคนสนับสนุนน้อย แต่สำหรับขุนหลวง พะงั่วเคยคุมกำลัง และรบมาโชกโชน ข้าราชการที่คิดจะล้มล้างอาจจะเกรงบารมี จึงมีการมอบราชสมบัติกันได้ไม่ยากนัก และอาจจะมีการตกลงกันไว้ว่า ถ้าลุงตายหลานก็ครองต่อไปก็แล้วกันอย่างนี้ก็ได้

๒. เมืองต่าง ๆ ที่เป็นเมืองขึ้น ธรรมดาเมื่อเปลี่ยนกษัตริย์เขาก็ต้องแข็งเมือง ไม่ยอมอยู่ใต้อำนาจอย่างเดิม อาการอย่างนี้เป็นอาการปกติ ในเมื่อเห็นพระราเมศรวรอ่อนหัดก็จะแข็งเมือง และก็อาจจะไม่แข็งทื่ออยู่เฉย ๆ ดีไม่ดีอาจจะยกทัพมาตียึดเมืองเสียเลย อย่างมีตัวอย่างมาแล้วมากมาย และเมื่อพระเจ้าอู่ทองท่านอยู่เมืองนครราชสีมา เมืองจันทบุรี เมืองเขมรก็เป็นเมืองขึ้นอยู่ แต่พอพระเจ้าอู่ทองสวรรคต เขาอาจจะต้องเอาอยุธยาเป็นเมืองขึ้นของเขาบ้างก็ได้ สำหรับขุนหลวงพะงั่วเคยคุมทัพปราบเมืองเหล่านี้มาแล้ว จึงเห็นควรถวายพระราชสมบัติให้เสวยราชย์เป็นการป้องกันไว้ก่อนก็ได้

รวมความว่าถ้าท่านดำริอย่างนี้จริง ท่านก็ทำงานเพื่อชาติ โดยที่ยอมเสียชื่อแต่ไม่ยอมเสียชาติ คือพระราเมศวรเสียชื่อเพราะเขาจะหาว่าอ่อนแอเกินไป สำหรับขุนหลวงพะงั่วก็เสียชื่อโดยถูกกล่าวหาว่า ละเมิดกฎมณเฑียรบาลหรือแย่งสมบัติหลาน สุดแล้วแต่ท่านจะพูดกัน แต่สำหรับทั้งสองท่านนั้นทำไปเพื่อความปลอดภัยและชาติอยู่รอดเท่านั้น "ยอมเสียชื่อ ดีกว่าเสียชาติ"

พ.ศ. ๑๙๑๔ ขุนหลวงพะงั่ว ยกทัพไปตีภาคเหนือได้รับชัยชนะ และยึดได้ทั้งหมด

พ.ศ. ๑๙๑๕ ทรงยกทัพไปตีพังคา และแซงเซา

พ.ศ. ๑๙๑๖ เมืองชากังราว (กำแพงเพชร) แข็งเมืองทรงยกทัพไปปราบได้ราบคาบ ชนะ

พ.ศ. ๑๙๑๘ ยกทัพไปตีเมืองพิษณุโลกมีชัยชนะ หมายถึงได้พิษณุโลกมาเป็นเมืองขึ้น

พ.ศ. ๑๙๑๙ ยกทัพไปตีซากังราวอีกมีชัยชนะ

เมืองซากังราวนี้แข็งเมืองเมื่อพระเจ้าอู่ทองสวรรคต ถูกตีแพ้มาคราวหนึ่งแล้ว ต่อมาเพียง ๓ ปี ก็แข็งเมืองอีกต้องตีกันอีกเป็นอันว่าต้องรบกันเหนื่อยมีแต่ทุกข์ ผู้ที่ทุกข์มากคือพลเมืองที่ถูกเกณฑ์ให้รบ เพราะตัณหาของพ่อเมืองคนเดียว

พ.ศ. ๑๙๒๑ ยกทัพไปตีซากังราวอีก เพราะแข็งเมืองอีกทรงรบชนะ พระมหาธรรมราชา ที่ ๒ (ชบ.) สุโขทัย

พ.ศ. ๑๙๒๓ ยกทัพไปตีเชียงใหม่ เจ้าเมืองลำปางยอมเป็นเมืองขึ้น

พ.ศ. ๑๙๓๑ ยกทัพไปตีเชียงใหม่อีก แต่ทรงประชวรและสวรรคตในระหว่างทาง มีท่านผู้รู้บอกว่าสวรรคตที่เกยชัย

ขุนหลวงพะงั่ว เสวยราชสมบัติรวม ๑๘ ปี ในขณะที่ดำรงพระชนม์อยู่เกือบไม่มีเวลาว่างเว้นจากสงคราม รบชนะแล้วผู้แพ้ก็แข็งเมืองสู้ใหม่ต้องรบกันใหม่ไม่จบสิ้นในการรบ แสดงว่าความเป็นกษัตริย์ไม่ได้นอนเป็นสุขอย่างที่พวกเราคิด เพราะกษัตริย์ต้องคิดรักษาเมืองรักษาคนให้มีความสงบสุข และพยายามความมีชัยชนะจากข้าศึกให้ได้ แต่ท่านที่พระมหากษัตริย์ทุกองค์ต้องยอมทุกอย่างให้แก่ท่าน คือ ท่านพระยาพยาธิ พระยาชรา พระยามัจจุราช ทั้งสามพระยานี้ใครก็เอาชนะท่านไม่ได้ รวมความแล้วโลกนี้ขัดข้องโลกนี้วุ่นวายไม่น่ากลับมาเกิดอีกเลย

รัชกาลที่ ๔ พระเจ้าทองลั่น (ชร.)

พ.ศ. ๑๙๓๑ เมื่อข่าว พระบรมราชาธิราชที่ ๑ (ขุนหลวงพะงั่ว) สวรรคตในระหว่างเดินทางไปทำสงคราม ทางอยุธยาทราบความเข้าก็จัดแจงสถาปนาให้พระเจ้าทองลั่นขึ้นเสวยราชสมบัติเป็นพระมหากษัตริย์สืบต่อจากพระราชบิดา แต่ทว่าพระบารมีของพระเจ้าทองลั่นยังเต็มไม่พอ เสวยราชย์ได้เพียง ๗ วัน ก็ถูกพระราเมศวรปลงพระชนม์แล้วเสวยราชย์แทน

เป็นอันว่า พระราเมศวร ท่านทำถูกระเบียบเพราะเมื่อแย่งกัน และยึดได้ก็ต้องฆ่า จะเอาไว้เป็นหอกข้างแคร่นั้นไม่ควร

พ.ศ.๑๙๓๑ เมื่อราเมศวรปลงพระชนม์พระเจ้าทองลั่นแล้วก็ขึ้นเสวยราชสมบัติตามประเพณี (สังเกตดูให้ดีสมัยเชียงแสนก็ดี สุโขทัยก็ดี เขาไม่เคยแย่งกันเป็นกษัตริย์ ถึงวาระของใครคนนั้นก็เป็นพระมหากษัตริย์ แต่พอมาถึงสมัยอยุธยานี้ เพราะต้นวงศ์เป็นองค์เดียวกันคือ พระเจ้าพังคราช แต่กิ่งวงศ์แบ่งออกเป็น ๔ กิ่ง คือ ๔ เวียง และต่อมาก็ก้านบานออกมาก ฉะนั้นบรรดาท่านวงศ์ชัยฯ ทั้งหลาย เมื่อไม่มีใครมารบท่าน ท่านก็ชัย (ไช) กันเองแย่งกันไปฆ่ากันมา ที่ยุ่งมากก็ ๒ ชัย คือ ชัยนารายณ์ กับ ชัยปราการ ในระยะต้น ต่อไปก็ ชัยนารายณ์ กับ ชัยบุรี เรื่องมันยุ่งอย่างนี้โลกนี้จึงไม่น่าอยู่

พ.ศ.๑๙๓๒ เมื่อพระราเมศวรเสวยราชสมบัติแล้ว ก็ยกทัพไปตีเชียงใหม่ตามที่พระเจ้าลุงทรงทำแต่ยังไม่ทันทำก็มาสวรรคตเสียก่อน ทรงกวาดต้อนผู้คนส่งไปนครศรีธรรมราช และจันทบุรี

พ.ศ.๑๙๓๖ พระยากัมพูชา ยกทัพมากวาดต้อนผู้คนเมืองชลบุรี และเมืองจันทบุรีไปประมาณ ๗๐๐ คน

พ.ศ.๑๙๓๗ พระราเมศวร ทรงยกทัพไปตีเมืองกัมพูชาได้ แต่ภายหลังกัมพูชาก็แข็งเมืองอีก (สันดานเขมรเป็นอย่างนั้นมีสภาพเหมือชาติที่ถูกสาปคบกับใครไม่ได้นาน เพราะขาดความซื่อตรง จึงต้องมีฐานะคล้ายทาสอยู่จนทุกวันนี้ และต่อไปก็ยากที่จะปกครองตนเองได้เป็นอิสระ)

พ.ศ.๑๙๔๐ พระราเมศวร สวรรคต

รัชกาลที่ ๖ พระยารามหรือพระรามาธิราช ราชโอรส (ชก.)

พ.ศ.๑๙๔๐ เมื่อพระราเมศวรสวรรคตแล้ว พระยาราม หรือพระรามาธิราช พระราชโอรสของพระราเมศวรครองราชสมบัติสืบต่อมา แต่คงครองราชย์อยู่ไม่ได้นานวงศ์ชัยปราการก็หมดยุค

พ.ศ.๑๙๕๒ สมเด็จพระอินทราธิราช ก็ถอดพระยารามหรือพระรามาธิราช แล้วส่งพระรามาธิราชไปครองเมืองประทาคูจาม (พระอินทราธิราชนี้เป็นน้องชายขุนหลวงพะงั่วเดิม ชื่อ เจ้านครอินทร์)

พ.ศ.๑๙๖๘ สมเด็จพระอินทราธิราช สวรรคต

รัชกาลที่ ๘ พระบรมราชาที่ ๒ ชร. (พระเจ้าสามพระยา)

พ.ศ. ๑๙๖๘ พระอินทราธิราชสวรรคตแล้ว พระเจ้าสามพระยา พระราชโอรสเสวยราชสมบัติสืบต่อมา

สำหรับ พระเจ้าสามพระยานี้มีพระเชษฐา ๒ องค์ คือ เจ้าอ้าย กับเจ้ายี่ ท่านเจ้าอ้ายเป็นเจ้าเมืองด่านที่สุพรรณบุรี ท่านเจ้ายี่เป็นเจ้าเมืองด่านที่เมืองสวรรคบุรี เมื่อทราบว่าพระราชบิดาป่วยก็เคลื่อนทัพเจ้าไปเพื่อเยี่ยมพระราชบิดา บังเอิญพระราชบิดาสวรรคตเกิดตกลงกันไม่ได้ว่าใครจะเป็นกษัตริย์ ในที่สุดก็ชนช้างกัน (ช้างชนกันด้วยคนบนคอช้างก็ฟันพร้อมกันด้วย) ในที่สุดก็ตายด้วยกันแต่ช้างไม่ตาย พระเจ้าสามพระยาผู้เป็นคนที่ไม่ได้คิดว่าจะได้ครองสมบัติเพราะเป็นน้องคนสุดท้อง แต่เมื่อพระเจ้าพี่ทั้งสองมีความสามัคคีตายพร้อมกัน ก็เลยต้องเป็นพระมหากษัตริย์ตามกฎมณเฑียรบาลคือกฎหมายสำหรับการครองราชย์มีอยู่

เรื่องการเป็นพระมหากษัตริย์ไม่ใช่ของง่ายต้องมีบุญบารมีพอ ที่ผ่านมาแล้วเป็นตัวอย่างถ้าบุญบารมีไม่พอ แม้ว่าได้นั่งแป้นแล้วก็ยังถูกพวกยกลงจากแป้นบางรายก็ส่งไปเมืองผีเลย

พระเจ้าสามพระยา ครองราชสมบัติแล้ว มีพระนามว่าสมเด็จพระบรมราชาที่ ๒

พ.ศ.๑๙๗๔ พระบรมราชาที่ ๒ ยกทัพไปตีเขมรได้ให้พระราชโอรสครองราชย์ที่เขมร ซึ่งต่อมาถูกวางยาพิษสวรรคตเขมรกลับแข็งเมืองใหม่ ย้ายเมืองหลวงจากนครธมไปตั้งเมืองหลวงที่พนมเปญ

พ.ศ.๑๙๘๑ ทรงเลิกล้มวงศ์พระร่วงสุโขทัย รวมเมืองต่าง ๆ ทางฝ่ายเหนือเข้ามาเป็นอาณาจักรเดียวกัน

พ.ศ.๑๙๘๕ ยกทัพไปตีเชียงใหม่ แต่ต้องเสด็จกลับเพราะทรงประชวรระหว่างทาง

พ.ศ.๑๙๘๗ ยกทัพไปตีเชียงใหม่อีกกวาดต้อนผู้คนได้แล้วยกทัพกลับ

พ.ศ.๑๙๙๙ พระบรมราชาธิราชที่ ๒ (พระเจ้าสามพระยา) สวรรคต

รัชกาลที่ ๙ พระบรมไตรโลกนารถ (ชร.)

พ.ศ.๑๙๙๙ เมื่อพระบรมราชาที่ ๒ (พระเจ้าสามพระยา) สวรรคตแล้ว พระราชโอรสมีพระนามว่า ราเมศวร เสวยราชสมบัติสืบต่อมามีพระนามว่า พระบรมไตรโลกนารถ (พระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ตั้งแต่รัชกาลที่ ๑ ถึงรัชกาลที่ ๙ ที่มีพระนามว่า ราเมศวร มี ๓ รัชกาล ๒ องค์ ถ้าถามว่ารัชกาลที่เท่าไรบ้างก็ต้องตอบว่า รัชกาลที่ ๒, ๕ และ ๙)

พ.ศ.๒๐๐๑ พระเจ้าเชียงใหม่ ตีซากังราวแต่ไม่สำเร็จ

พ.ศ.๒๐๐๓๓ เมืองมะละกาแข็งเมือง พระบรมไตรโลกนารถส่องกองทัพไปปราบแต่ปราบไม่ได้

พ.ศ.๒๐๐๔ เจ้าเมืองชะเลียง (เมืองศรีสัชนาลัย) หนีไปอยู่กับพระเจ้าเชียงใหม่แล้วตีสุโขทัยได้ พระบรมไตรโลกนารถจึงยกทัพไปตีเอาสุโขทัยกลับคืนมา

พ.ศ.๒๐๑๖ ยกทัพไปตีเชียงใหม่ พระอินทราชา พระราชโอรสสวรรคตในการสู้รบที่ลำปางจึงเสด็จกลับมาที่พิษณุโลก

พ.ศ.๒๐๑๗ ยกทัพไปตีเมืองเชียงชื่น มีชัยชนะ

พ.ศ.๒๐๑๘ กรุงศรีอยุธยากับลานนา มีไมตรีต่อกัน

พ.ศ.๒๐๑๙ เกิดศึกราชสมบัติในเมืองแยกกันเป็นสามพวก มีพระธรรมราชาพวกหนึ่ง และพระธรรมราชาขอให้ไทยไปช่วย พอกองทัพไทยไปถึงศึกสามพวกก็สงบ จึงตั้งให้พระธรรมราชาเป็นกษัตริย์

พ.ศ.๒๐๒๐ สร้างเมืองนครไทย

พ.ศ.๒๐๒๓ สมเด็จพระบรมไตรโลกนารถสวรรคต พระบรมราชา ราชโอรส เสวยราชสมบัติสืบต่อมา

พระบรมราชาที่ ๓ (ชร.)

พ.ศ.๒๐๓๒ พระบรมราชา เสวยราชสมบัติสืบต่อจากพระราชบิดาทรงพระนามว่า พระบรมราชาที่ ๓

พ.ศ.๒๐๓๒ มอญตีเอาเมืองทวายไป จึงยกทัพไปตีทวายกลับคืนมา

พ.ศ.๒๐๓๔ สมเด็จพระบรมราชาที่ ๓ สวรรคต พระอนุชาต่างพระมารดาครองราชสมบัติสืบต่อมา ทรงพระนามว่า พระรามาธิบดีที่ ๒

พระรามาธิบดีที่ ๒ (ชร.)

พ.ศ.๒๐๓๔ พระรามาธิบดีเสวยราชสมบัติ (องค์นี้สงสัยว่าพระมารดาจะเป็นพระญาติพระเจ้าอู่ทอง จึงมีพระนามเหมือนพระเจ้าอู่ทอง)

พ.ศ.๒๐๔๓ หล่อพระศรีสรรเพชร

พ.ศ.๒๐๕๐ พระยอดเมืองแก้ว เชียงใหม่ ยกทัพมารบกวนหัวเมืองฝ่ายเหนือ

พ.ศ.๒๐๕๑ เจ้าพระยาจันทราชา เมืองเขมรมาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร

พ.ศ.๒๐๕๒ พระยากลาโหม นำทัพไปตีลานนาได้แพร่ และน่าน

พ.ศ.๒๐๕๓ โปรตุเกสตีเมืองมะลาะกาได้ เมื่อทราบว่าอยู่ในความปกครองของไทย แม่ทัพจึงส่งทูตนำของมาถวายก็โปรดให้รับทูตเป็นอันดี

พ.ศ.๒๐๕๕ เจ้าพระยายศราชา โอรสพระศรีสุคนธบาท กษัตริย์เขมรหนีกบฏมาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร

พ.ศ.๒๐๕๘ ลานายกทัพมารุกรานสุโขทัย และกำแพงเพชรถึง ๒ ครั้ง จึงยกทัพไปตีลานนา ตีเมืองลำปางได้แล้วก็กลับตั้ง พระอาทิตย์วงศ์ เป็นพระบรมราชาปกครองพิษณุโลก

พ.ศ.๒๐๕๙ เจ้าพระยายศราชา และเจ้าพระยาจันทราชา ยกทัพไปตีเขมรมีชัยชนะ เจ้าพระยาจันทรราชา ยกทัพไปตีเขมรมีชัยชนะ เจ้าพระยาจันทราชาจึงยกตนขึ้นเป็นกษัตริย์เขมรที่เมืองโพธิสัตว์

พ.ศ.๒๐๖๑ พระเจ้ามานูเอ็ล กษัตริย์เมืองโปรตุเกสส่งราชทูตมาเจริญราชไมตรี

พ.ศ.๒๐๗๒ สมเด็จพระบรมราชาที่ ๓ สวรรคต

รัชกาลที่ ๑๒ พระบรมราชาที่ ๔ (อาทิตย์วงศ์) ชร.บวกชก.

พ.ศ.๒๐๗๒ พระอาทิตย์วงศ์ ราชโอรสเสวยราชสมบัติสืบต่อมาทรงพระนามว่า สมเด็จพระบรมราชาที่ ๔

พ.ศ.๒๐๗๖ สมเด็จพระบรมราชาที่ ๔ เป็นไข้ทรพิษสวรรคต

รัชกาล ๑๓ พระรัษฎากุมาร (ชร.)

พ.ศ.๒๐๗๖ พระรัษฎากร อายุ ๔ พรรษา (พรรษา คือ ปี) ครองราชสมบัติตามกฎมณเฑียรบาล

รัชกาลที่ ๑๔ พระชัยราชาธิราช (ชร.บวก ชก.)

คำว่า บวก หมายถึง มารดาเป็นคนวงศ์นั้น

พ.ศ.๒๐๗๗ พระชัยราชา อนุชาสมเด็จพระบรมราชาที่ ๔ ปลดพระรัษฎากุมาร หลังจากครองสมบัติได้ ๕ เดือน แล้วขึ้นครองราชย์เองทรงพระนามว่า พระชัยราชาธิราช

พ.ศ.๒๐๘๑ พระเจ้าตะเบงชเวตี้ และ บุเรงนอง ตีเมืองเชียงตราน (ชาวบ้านเรียกว่าเมืองเชียงกราน) ได้ พระชัยราชาธิราชจึงยกทัพไปตีเมืองเชียงตรานกลับคืนมาได้ ชาวโปรตุเกสอาสาออกช่วยรบ ๑๒๐ คน

พ.ศ.๒๐๘๓ เจ้าพระยาจันทราชา ครองเขมรทั้งประเทศได้แล้ว ได้ช้างเผือก ๑ เชือก ทางไทยเตือนไปแล้วไม่ยอมนำมาถวาย พระชัยราชาธิราช จึงยกทัพไปตีแต่ทว่าแพ้เขมร เขมรเลยไม่เป็นเมืองขึ้นของไทย (ใครเขาจะมาเป็นเมืองขึ้นได้เล่า เพราะเป็นคนขี้แพ้อย่างนั้น และสงครามนี้ก็หาเหตุผลไม่ได้ เขาได้ช้างก็ควรเป็นของเขา กลับมีหนังสือไปขู่จะเอา เมื่อเขาไม่ให้ ก็ยกทัพไปปล้น ใครเขาจะเคารพนับถือต่อไปอีก การแพ้สงครามคราวนี้ควรจะเรียกว่าแพ้เพราะสัตว์เดียรัจฉาน สงครามแย่งสัตว์เดียรัจฉานไม่สมศักดิ์ศรี)

พ.ศ.๒๐๘๘ พระชัยราชาธิราช ยกทัพไปตีเชียงใหม่ เชียงใหม่ยอมอ่อนน้อมด้วยแต่ภายหลังจากนั้น ๒-๓ เดือน เชียงใหม่ก็แข็งเมืองไม่ยอมขึ้นกับไทย จึงยกทัพไปตีอีก คราวนี้เชียงใหม่ไม่แพ้แล้วรักษาเมืองไว้ได้ แต่เชียงใหม่ก็ไม่ชนะ เพราะเพียงแต่รักษาเมืองไม่ให้แตกเท่านั้น ทัพอยุธยาเห็นว่าเวลาเนิ่นช้าเกินไปเสบียงอาหารจะไม่พอก็ถอนกำลังกลับ แต่ในระหว่างทาง แวะเข้าชมสาวงามคือเมืองลำพูน ตีเมืองลำพูนได้ และยึดเอาเป็นเมืองขึ้น

พ.ศ.๒๐๘๙ พระชัยราชาธิราชสวรรคต

พ.ศ.๒๐๘๙ เมื่อพระชัยราชาธิราชสวรรคตแล้ว พระแก้วฟ้า พระราชโอรสอายุ ๑๑ พรรษา ครองราชสมบัติสืบมา (เอาองค์อายุน้อย ๆ ครองราชย์คราวใดก็เสร็จคราวนั้น คราวนี้ก็เสร็จอีกละครแบบนี้ไม่น่าจะทำซ้ำ ๆ ซาก ๆ แต่ทว่าถ้าไม่มีก็เกรงคนจะนินทา ก็ช่างท่านเถอะ)

พ.ศ.๒๐๙๑ ขุนวรวงศาธิราช สามีท้าวศรีสุดาจันทร์ มารดาพระแก้วฟ้า (พระแก้วฟ้านี้เคยอ่านหนังสือพบว่าบางทีท่านชอบเรียก พระยอดฟ้า) คบคิดกันปลงพระชนม์พระแก้วฟ้า

พ.ศ.๒๐๙๑ ขุนวรวงศาธิราช ครองราชสมบัติ รายนี้ไม่เนื่องด้วยเวียงต่าง ๆ เพราะมีตำแหน่งเป็นข้าราชการธรรมดาแต่พบรักกับคุณศรีสุดาจันทร์

ขุนวรวงศาธิราช ครองราชย์อยู่ได้เพียง ๔๒ วัน ก็ถูกข้าราชการมี ขุนพเรนทรเทพ เป็นหัวหอกจับฆ่าเสียในปีนั้นเอง เมื่อ พ.ศ. ๒๐๙๑

รัชกาลที่ ๑๖ สมเด็จพระมหาจักรรพดิ (ชร. บวก ชก.)

พ.ศ.๒๐๙๑ เมื่อส่งเสียขุนวรวงศาธิราชไปบ้านเก่า (เมืองผี) แล้ว ต่างก็อัญเชิญพระเทียนราชา พระอนุชาต่างมารดาของพระชัยราชาขึ้นครองราชย์ทรงพระนามว่า พระมหาจักรพรรดิ

พ.ศ.๒๐๙๒ พม่ายกทัพมาประชิดพระนคร สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ชนช้างกับพระเจ้าแปรฯ พระศรีสุริโยทัยไสช้างเข้าช่วยพระสวามี พระเจ้าแปรฟันถูกพระศรีสุริโยทัยสิ้นพระชนม์ แต่ไทยก็สามารถรักษากรุงไว้ได้ จนทัพพระมหาธรรมราชายกมาจากพิษณุโลกมาช่วย พม่าจึงถอยทัพกลับไป พระมหาธรรมราชา กับ พระราเมศวร ติดตามตีทัพพม่าถูกพม่าจับได้ต้องไถ่ตัวด้วยช้างสองเชือก เมื่อไทยรบกับพม่าจอมราชาเกเรคือเขมรก็ยกกำลังเข้ามากวาดต้อนเอาคนที่จังหวัดปราจีนไปประมาณ ๔,๐๐๐ คน (เขมรมันเป็นอย่างนี้ตลอดชาติ ปัจจุบันพอได้เอกราชใหม่ ๆ ก็ป้องหย่อง (เย่อหยิ่ง) ไม่ควรคบหัวหน้าเขมร)

พ.ศ.๒๐๙๙ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ให้เจ้าพระยาสวรรคโลก คือ เจ้าพระยาโอง โอรสกษัตริย์เขมรราชบุตรบุญธรรม ของสมเด็จพระบรมโลกนารถให้ยกทัพไปตีเขมรแต่แพ้เขมร พระยาสวรรคโลกเสียชีวิตในสนามรบ (น่าจะเลื่อนให้เป็นสมเด็จเจ้าพระยา (ผี))

พ.ศ.๒๑๐๔ พระศรีศิลป์ โอรสองค์ที่ ๒ ของพระชัยราชาจะชิงราชสมบัติแต่ถูกจับเสียก่อน พระมหาจักรพรรดิจะทรงอุปสมบทให้กลับหนีออกไปได้ แล้วชวนสมัครพรรคพวกเข้าปล้นพระมหาราชวังเลยตายพระถูกปืน

พ.ศ.๒๑๐๖ พระเจ้าบุเรงนอง ทราบว่าไทยมีช้างเผือก ๗ เชือก ก็ส่งทูตมาขอ ๒ เชือก ไทยไม่ให้พม่าจึงยกทัพมาตีพิษณุโลกได้ แล้วยกกองทัพมาล้อมกรุงศรีอยุธยาไว้ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิจึงจำใจต้องยอมเป็นไมตรี (คำว่ายอมเป็นไมตรี เป็นวาจาปลอมใจตัวเอง ที่จริงแล้วก็แพ้สงครามนั่นเอง)

ครั้งนี้ไทยต้องมอบ พระนเรศวร พระยาจักรี พระยาสุนทรสงคราม พระราเมศวร (พระนเรศวรเป็นโอรสพระมหาธรรมราชาหรือขุนพิเรนทร์) กับช้างเผือก ๔ เชือกให้พม่า (การที่เขาขอได้อย่างนี้ก็เป็นการแพ้สงครามอย่างชัด ๆ แต่หนังสือต้นฉบับท่านบอกว่าเป็นไมตรี ใช้ศัพท์อย่างนี้คิดว่าเด็กที่อ่านจะเข้าใจพลาดจากความจริงก็ได้)

เมืองตานีที่มาช่วยรบคราวนั้นมีกำลังทหารอยู่ในกรุงเห็นว่าไทยสิ้นอำนาจลงแล้วก็ยกพลเข้าปล้นคลังหลวง สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ต้องเสด็จหนีลงเรือ ออกจากมหาราชวังไปประทับที่เกาะพราหมณ์ ข้าราชการสู้รบ จนพวกเจ้าตานีหนีลงเรือไป

พ.ศ.๒๑๐๗ พระชัยเชษฐา กษัตริย์ลานช้าง ส่งทูตมาขอพระเทพกษัตรี พระราชธิดา ซึ่งเกิดจากพระศรีสุริโยทัย แต่พระเทพกษัตรีประชวร จึงส่งพระแก้วฟ้า พระราชธิดาอีกองค์หนึ่งไปแทน พระชัยเชษฐาไม่ต้องการจึงส่งคืนมา ภายหลังจึงส่งพระเทพกษัตรีไปให้ พระมหาธรรมราชาไม่ต้องการให้พระเทพกษัตรีตกไปอยู่ลานช้างจึงให้คนไปทูลบุเรงนอง บุเรงนองจึงส่งทัพมาดักทางที่จะผ่านแล้วแย่งเอาไปพม่า

สมเด็จพระมหาจักรพรรดิสละราชสมบัติออกบวชให้พระมหินทร์ครองราชสมบัติแทนพระองค์

รัชกาลที่ ๑๗ พระมหินทร์ (ชร.)

พ.ศ.๒๑๐๗ พระมหินทร์ครองราชสมบัติสืบต่อจากสมเด็จพระราชบิดา (ที่พระมหาจักรพรรดิต้องสละราชสมบัติก็เพราะมีความรู้สึกว่า พระมหาธรรมราชาหักหน้าเกินไปทำเหมือนไม่ใช่พวกเดียวกัน ที่ให้บุเรงนองมาแย่งพระเทพกษัตรีเอาไปพม่า)

แต่พระมหาธรรมราชาก็คงจะเอือมเจ้าลาว พระชัยเชษฐา เบ่งมากไปให้น้องสาวไม่ต้องการ จะเอาพี่ให้ได้ท่านคงคลื่นไส้เห็นว่าลาวเบ่งจัดเกินไป และคงเห็นว่าพระมหาจักรพรรดิก็อ่อนแอเกินไปทำคล้ายกับว่าไทยเป็นเมืองขึ้นของลาว จะเอาอะไรต้องได้ตามต้องการ เพราะเหตุอย่างนี้กระมังที่ทำให้พระมหาจักรพรรดิต้องสละราชสมบัติ และพระมหินทร์ จึงต้องการกำจัด พระมหาธรรมราชา ในที่สุด พระมหาธรรมราชาก็เอาทัพพม่ามาตีไทย และเป็นเหตุให้เป็นปัจจัยให้วงศ์ชัยบุรี คือ พระมหาธรรมราชา ได้มีโอกาสครองราชสมบัติในกรุงศรีอยุธยา

เมื่อพระมหินทร์ ครองราชสมบัติแทนพระราชบิดาแล้วก็ร่วมมือกับ พระยารามรณรงค์ กำจัด พระมหาธรรมราชา โดยขอให้ทัพลานช้างยกมาตีพิษณุโลก ในที่สุดพระมหาธรรมราชาก็ลี้ภัยการเมืองไปอยู่พม่า ในที่สุดพม่าก็ยกกองทัพมาตีไทยในขณะที่พระมหาธรรมราชาลี้ภัยการเมืองไปอยู่พม่านั้น ขณะนั้น พระนเรศวร ยังเป็นเชลยศึกอยู่ที่พม่า พระเอกาทศรถ ยังทรงพระเยาว์มาก พระมหาจักรพรรดิ จึงไปรับ พระวิสุทธิกษัตริย์ พระชายาของ พระมหาธรรมราชา ซึ่งเป็นพระราชธิดาของพระมหาจักรพรรดิ และรับพระเอกาทศรถพระราชนัดดาของพระองค์ ซึ่งเป็นลูกของพระมหาธรรมราชามาอยู่อยุธยา

พ.ศ.๒๑๑๑ เมื่อพระมหาจักรพรรดิ เห็นความวุ่นวายที่ลูกชาย คือพระมหินทร์ทำอย่างนั้น มันเป็นการกระทำที่ไม่ถูกแบบไม่ถูกแผน สร้างความวุ่นวายแตกร้าวให้เกิดขึ้นในบ้านเมือง ทนดูความวุ่นวายไม่ไหวจึงลาผนวช (สึกจากพระ) ออกมาครองราชสมบัติตามเดิม แล้วจึงไปรับลูกสาวกับหลานชายมาอยุธยา (อย่างพระมหาจักรพรรดินี้ ท่านเรียกว่า พ.พ.ล. พังเพราะลูก)

พ.ศ.๒๑๑๑ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ทรงลาผนวชครองราชสมบัติตามเดิม ทั้งนี้ก็เพราะเห็นว่า พระมหินทร์ลูกชายทำเรื่องยุ่งเกินไปสร้างความแตกร้าวภายใน ระหว่างพระมหาธรรมราชากับพระมหินทร์ จนทำให้พระมหาธรรมราชาต้องไปหงสาวดีพึ่งบารมี บุเรงนอง ทรงเห็นว่าถ้าปล่อยให้เนิ่นนานไป ประเทศและคนไทยทั้งประเทศจะรับเคราะห์กรรมหนักพม่าจะฉวยโอกาสทำสงครามยึดประเทศ เนื่องด้วยพระมหาธรรมราชาขอร้อง

เมื่อทรงครองราชสมบัติตามเดิมแล้วก็เสด็จไปเมืองพิษณุโลกรับ พระเทพกษัตรี และ พระเอกาทศรถ มากรุงศรีอยุธยา เพราะพระมหาธรรมราชายังไม่กลับมาเมืองไทย

ความรู้สึกหรือการคาดคะเนของพระมหาจักรพรรดิไม่ผิด ต่อมาภายในปีนั้นเองพม่าก็ยกทัพมาประชิด (ล้อม) อยุธยา และสมเด็จพระมหาจักรพรรดิก็กำลังทรงพระประชวรหนัก

พ.ศ.๒๑๑๒ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิสวรรคต

รัชกาลที่ ๑๙ พระมหินทราธิราช (ชร.)

รัชกาลนี้เป็นรัชกาลสุดท้ายของวงศ์ชัยนารายณ์ ต่อไปก็เป็นวงศ์ชัยบุรี

พ.ศ.๒๑๑๒ พระมหินทราธิราช ครองราชสมบัติสืบต่อจากสมเด็จพระราชบิดาทรงพระนามว่า พระมหินทราธิราช พระมหินทร์มิได้เอาใจใส่ในสงคราม (ไม่มีความสามารถในการทำสงคราม) จึงมอบหน้าที่สิทธิ์ขาดให้ พระยารามณรงค์ บัญชาทัพแต่ผู้เดียว พม่าก็ยังตีกรุงศรีอยุธยาไม่ได้ แต่ในที่สุดอยุธยาก็แพ้พม่า ด้วยพม่าใช้กลลวงจนสำเร็จแล้วตีกรุงศรีอยุธยาแตก

รัชกาลที่ ๒๐ พระมหาธรรมราชา (ชบ.)

พ.ศ.๒๑๑๒ พม่าให้ พระมหาธรรมราชา เสวยราชสมบัติครองกรุงศรีอยุธยาทรงพระนามว่า พระมหาธรรมราชาธิราช แล้วพม่าก็ยกทัพกลับกรุงหงสาวดี โดยเอาพระมหินทร์ไปด้วย

พ.ศ.๒๑๑๔ พระนเรศวร ครองเมืองพิษณุโลก (เมืองพิษณุโลกเป็นเมืองเอก และเคยเป็นประเทศหนึ่งของไทยฝ่ายเหนือปกติต้องให้พระเจ้าลูกยาเธอไปครองเมืองเพื่อแทนพระองค์ เป็นการปิดทางที่เจ้านายฝ่ายเหนือจะตั้งเจ้าผู้ครองนครขึ้นมา เพราะถ้ามีเจ้าผู้ครองนครก็จะไม่มีความสงบสุขนัก ด้วยบางโอกาสเจ้าท่านนั้นก็คิดอยากเป็นเอกราชขึ้นมาเกิดแข็งเมืองก็ต้องรบกันไม่หยุดเพื่อเป็นการป้องกันเหตุนี้จึงต้องมีเจ้านายชั้นสูงของอยุธยาไปครองเป็นการกันไว้)

พ.ศ.๒๑๑๓ พระยาละแวก ยกทัพเข้ามาตีกรุงศรีอยุธยา ไทยยกทัพออกไปรบจนพระยาจำปาธิราช (เขมร) ตายบนคอช้าง เขมรจึงยกทัพกลับ

พ.ศ.๒๑๒๑ พระยาละแวก ยกทัพเข้ามาตีเมืองเพชรบุรีแต่ตีไม่สำเร็จ (สันดานเจ้าเขมรเป็นอย่างนี้ มันหาทางซ้ำเติม และฉวยโอกาสตอนที่ไทยมีสงคราม หรือเพลียเพราะสงครามมันหาโอกาสทำลายตลอดเวลา)

พ.ศ.๒๑๒๒ บุเรงนอง กษัตริย์หงสาวดีสวรรคต เดือนยี่ (เดือนที่ ๒) พอถึงเดือนที่ ๓ พระยาละแวกก็ยกทัพมาตีเพชรบุรีอีก คราวนี้ตีชนะเมืองเพชรบุรี

พ.ศ.๒๑๒๓ พระยาละแวก ยกทัพมากวาดต้นผู้คนแดนตะวันออกไปเมืองเขมรเป็นอันมาก

พ.ศ.๒๑๒๗ พระนเรศวร ประกาศอิสรภาพ ไม่เป็นเมืองขึ้นของพม่าอีกต่อไป

พ.ศ.๒๑๒๗ พระเจ้านันทบุเรง นักเลงโตของพม่าเห็นว่าไทยเหยียดหยามเกินไป จึงหวังทำลายไทยให้สิ้นชาติ จึงยกทัพมาตีกรุงศรีอยุธยาสองทาง พระนเรศวร กับ พระเอกาทศรถ ยกทัพไปตั้งรับพม่า (ถ้าจะพูดกันให้ไพเราะ ก็ต้องพูดว่าตั้งใจต้อนรับอย่างดียิ่ง เอาของขวัญหลายประการ มี ขนมหอก ก๋วยเตี๋ยวดาบ เป็นต้น ไปคอยเลี้ยงดูพม่า) พม่าท่าทีจะกินไม่ลง คิดว่าสู้สองพระราชบุตรของพระมหาธรรมราชาไม่ได้ จึงยกโขยงกลับไปเมืองพม่า เป็นครั้งแรกที่พม่ามาแล้วไม่กล้าทำอะไรกลับไปอย่างความเป็นนักเลง

พ.ศ.๒๑๒๘ พม่ายกทัพมาตีเชียงใหม่ (เมืองเชียงใหม่นี่น่าสงสารถ้าอยู่กับไทยก็ถูกพม่าตี อยู่กับพม่าก็ถูกไทยตี น่ากลุ้มใจแทนเชียงใหม่) เมื่อพม่าตีเชียงใหม่แล้ว คงตีได้แต่ท่านที่บันทึกท่านย่อมากไปนิดหนึ่ง บอกแต่เพียงว่าตีเชียงใหม่แล้วตีเมืองต่าง ๆ เรื่อยลงมา เป็นอันว่าตีเชียงใหม่ได้ก็แล้วกันแล้วก็ตีเมืองต่าง ๆ รายทางลงมา พระนเรศวรออกรบกับพม่า พม่าแพ้เลยวิ่งกลับบ้านกลับเมืองอุตลุด (หางชี้)

พ.ศ.๒๑๒๙ พระเจ้านันทบุเรง ตั้งฐานทัพที่เมืองกำแพงเพชร แบ่งกองทัพออกเป็นสามทัพเข้าตีกรุงศรีอยุธยา สองราชาน้อย ๆ คุมทัพเล่นกีฬากับข้าศึก ในที่สุดพม่าแพ้ยกทัพกลับเมืองเหลือกำลังพลคือทหารกลับไปไม่ถึง ๗๐% นอกนั้นเป็นปุ๋ยของแผ่นดินไทย

พ.ศ.๒๑๓๐ พระสัตถา กษัตริย์เขมร ยกทัพมาตีเมืองจันทบุรี พระนเรศวรยกทัพไปตีเอาเมืองจันทบุรีกลับคืนมาอยู่กับไทยตามเดิม เมื่อตีเอาเมืองจันทบุรีมาได้แล้วก็รู้สึกขอบคุณเขมรที่เมตตามาตีเมืองจันทบุรี เพื่อสนองคุณท่าน พระนเรศวร จึงยกทัพไปสนองคุณเขมรตีได้เมืองพระตะบอง และโพธิสัตว์มาเป็นเมืองขึ้นของไทย

พ.ศ.๒๑๓๓ พระมหาธรรมราชาสวรรคต

รัชกาลที่ ๒๑ พระนเรศวร (ชบ.)

พระนเรศวร กับ พระเอกาทศรถ สองพระองค์นี้มีท่านผู้แก่เฒ่าเล่าให้ฟังว่า เมื่อเสวยพระราชสมบัติแล้ว พระนเรศวรมีพระนามว่า พระสรรพเพชรบรมราชาธิราช สำหรับพระเอกาทศรถมีพระนามว่า พระเอกาทศรถบรมมหาราช ตามที่เขียนมานี้เป็นเรื่องไม่มีหลักฐานยืนยัน จึงเอามาเขียนไว้เพื่อท่านผู้สนใจค้นคว้าหาความจริงต่อไป

เมื่อ พระมหาธรรมราชา พระราชบิดาสวรรคตแล้ว พระนเรศวร ก็เสวยราชสมบัติสืบต่อมา พระเอกาทศรถ คงจะเป็นพระมหาอุปราช (หรือเหมือนวังหน้า) แต่คนสมัยนั้นเรียกว่า พระเจ้าอยู่หัวทั้งสองพระองค์

พ.ศ.๒๑๓๔ มหาอุปราช พม่ายกทัพมาตีพอมาถึงกาญจนบุรีก็ถูกพระนเรศวรกับพระเอกาทศรถคุมทัพตีเผ่นหนีไปทัพแตกยับเยิน

พ.ศ.๒๑๓๕ พระมหาอุปราช พม่ายกทัพมาทางเดิมอีก (เจ้านี่ไม่เข็ดสันดานพม่า และเขมรมันเป็นอันธพาล และมีสันดานเลวคล้ายคลึงกัน)

เมื่อทัพ พระนเรศวร กับ พระเอกาทศรถ ปะทะกับพม่าคราวนี้ล่อกันหนัก รบกันถึงขั้นตะลุมบอน พม่ายกกำลังมามากหมายจะล้างอายที่เคยแพ้ไปเมื่อปีที่แล้ว ต่อมาขั้นสุดท้ายก็เกิดการชนช้างระหว่าง พระนเรศวร กับ พระมหาอุปราชพม่า และพระเอกาทศรถก็ชนช้างกับทหารเอกของพม่า (เรื่องตอนนี้มีรายละเอียดในประวัติศาสตร์แล้ว) ในที่สุดพระนเรศวรก็ฆ่าพระมหาอุปราชพม่าตาย พระเอกาทศรถก็ฆ่าคู่ต่อสู้ตายลงพร้อม ๆ กัน ทัพพม่าจึงแตกหนีไปไม่เป็นขบวน หลังจากนั้น พระนเรศวรกับพระเอกาทศรถ ก็นำกำลังตีได้เมืองทวาย และเมืองตะนาวศรี

พ.ศ.๒๑๓๖ พระนเรศวร ยกทัพไปตีเขมรได้ชัยชนะยึดเขมรได้

พ.ศ.๒๑๓๗ พระเอกาทศรถ ยกทัพไปปราบกบฏเมืองตะนาวศรี

พ.ศ.๒๑๓๘ พระนเรศวรยกทัพไปตีหงสาวดี ล้อมอยู่ ๔ เดือน เสบียงอาหารร่อยหรอจึงยกทัพกลับ

พ.ศ.๒๑๔๒ พระนเรศวร ยกทัพไปตีพม่าตอนนั้นพม่ายกเมืองหลวงไปอยู่ ตองอู ตีได้เมืองหงสาวดี และเมืองต่าง ๆ เรื่อยไปจนถึงเมืองตองอูล้อมอยู่ ๒ เดือน จึงยกทัพกลับ ตอนนี้เมืองมอญทั้งหมดขึ้นกับไทย

พ.ศ.๒๑๔๗ พระเจ้าหงสาวดีสิ้นพระชนม์ สมเด็จพระนเรศวรยกทัพไปตีพม่า

พ.ศ.๒๑๔๘ สมเด็จพระนเรศวร ทรงประชวร และสวรรคตเมื่ออยู่ที่เมืองหาง สมเด็จพระเอกาทศรถเสวยราชสมบัติสืบต่อมา

รัชกาลที่ ๒๒ พระเอกาทศรถ (ชบ.)

พ.ศ.๒๑๔๘ เมื่อพระนเรศวรสวรรคตแล้ว พระเอกาทศรถก็เสวยราชสมบัติสืบต่อมา

พ.ศ.๒๑๖๓ พระเอกาทศรถสวรรคต เจ้าฟ้าศรีเสาวภาคราชโอรสครองราชสมบัติต่อมา

รัชกาลที่ ๒๓ เจ้าฟ้าศรีเสาวภาค (ชบ.)

พ.ศ.๒๑๖๓ เจ้าฟ้าศรีเสาวภาค ครองราชย์ไม่ถึงปี พระเจ้าทรงธรรม ราชโอรสของพระเอกาทศรถซึ่งเกิดจากพระสนมก็ปลงพระชนม์เจ้าฟ้าศรีเสาวภาคแล้วครองราชย์แทน

รัชกาลที่ ๒๔ พระเจ้าทรงธรรม (ชบ.)

ตอนนี้เป็นตอนที่ฝ่ายชัยบุรีไม่มีที่ไชที่อื่นแล้วก็เลยชัยกันเอง มึงฆ่ากู กูฆ่ามึง ยุ่งนุงนังกันไปหมด ในที่สุดคนนอกวงศ์ก็คิดว่าเมื่อคนในวงศ์เดียวกันแย่งชิงกันได้ฆ่ากันได้ ก็เลยทดลองแย่งและฆ่าดูบ้าง อ่านกันต่อไป

พ.ศ.๒๑๖๓ เมื่อพระเจ้าทรงธรรมปลงพระชนม์เจ้าฟ้าศรีเสาวภาค และเสวยราชสมบัติแทนต่อมา

พ.ศ.๒๑๗๑ พระเจ้าทรงธรรมสวรรคต พระเชษฐา ราชโอรสเสวยราชสมบัติสืบต่อมา

รัชกาลที่ ๒๕ พระเชษฐาธิราช (ชบ.)

พ.ศ.๒๑๗๓ พระเชษฐาธิราช เสวยราชสมบัติสืบต่อจากพระราชบิดา

รัชกาลที่ ๒๖ พระอาทิตย์วงศ์ (ไม่ทราบว่าลูกใคร)

พ.ศ.๒๑๗๓ พระเจ้าปราสาททอง ปลงพระชนม์พระเชษฐาธิราชแล้ว ยกพระอาทิตย์วงศ์ขึ้นครองราชย์ขัดตาทัพไว้แก้อายเพียง ๓๖ วัน พระอาทิตย์วงศ์นี้ มีพระชนมายุเพียง ๑๖ ปี เมื่อให้มีอายุราชการครบ ๓๖ วัน แล้วก็ปลดออกแล้วครองราชย์เสียเอง (ความจริงแค่ปลดเฉย ๆ นี้ ยังถือว่าเป็นบุญมากแล้ว ที่ไม่ทำให้ปลอดคือหมดสภาพความเป็นคนกลายเป็นผีไปเหมือนที่แล้วมา)

รัชกาลที่ ๒๗ พระเจ้าปราสาททอง (นายทหาร)

พ.ศ.๒๑๗๓ เมื่อพระเจ้าปราสาททอง หรือ พระยากลาโหมสุริยวงศ์ นายทหารใหญ่ร่วมมือกับเพื่อนล้มล้างกษัตริย์วงศ์ชัยบุรีแล้วก็ครองราชย์เอง (ความจริงท่านทำอย่างนั้นถูกต้องแล้ว เมื่ออกแรงลงทุนทรัพย์ปัญญาจนยึดอำนาจได้แล้วก็ต้องครองราชย์เอง ถ้าให้คนอื่นครองราชย์มีอำนาจสมบูรณ์ ดีไม่ดีกลับหวลมาประหารเอาเสียก็ยังได้ในเมื่อท่านผู้นั้นลืมบุญคุณ) (ท่านเป็นต้นราชสกุล “สุดลาภา” และเป็นพระราชบิดาของสมเด็จพระนารายน์มหาราชพระกษัตริย์ลำดับ๓๐ )

ความสำคัญของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชกับสายสกุลวงศ์ “ สุดลาภา “

ครับ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ท่านเป็นพระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยาลำดับที่ ๓๐ และท่านทรงมรแสนยานุภาพในทุกๆด้าน ท่านเป็นพระมหากษัตริย์ท่านแรกแห่งประเทศไทย (ในอาณาจักรกรุงศรีอยุธยาที่ทรงมีพระปรีชาสามารถ) และเป็นพระมหากษัตริย์ที่ทรงทำการติดต่อกับประเทศฝรั่งเศสเป็นชาติแรก(ของโลก) ในด้านการสัมพันธ์ทางการทูต ความดีความชอบของท่านนั้นเปี่ยมล้นด้วยสิ่งดีงามที่หาที่ติมิได้ และครอบครัวของท่านพระมหากษัตริย์พระองค์นี้ยังสร้างความดีนาๆนับประการ เริ่มตั้งแต่การที่ทรงเป็นพระมหากษัตริย์กรุงศรีอยุธยาและเป็นเจ้าเมืองแห่งพิษณุโลก ลพบุรี และนอกจากนี้ท่านยังส่งทายาทในเชื้อสายสกุลของท่าน โดยการให้ดูแลและดำรงตำแหน่งหัวเมืองใหญ่ๆ เช่น ชัยภูมิ นครราชสีมา ร้อยเอ็ด สุรินทร์ กาฬสินธุ์ นครพนม จำปาศักดิ์ ชลบุรี จันทบุรี อ่างทอง สุพรรณบุรี เพชรบุรี มลฑลราชบุรี (ก่อนราชกาลที่๑) นครศรีธรรมราช สุราษฎร์ธานี ภูเก็ต ปัตตานี นราธิวาส มะละกา มาลายู ฯลฯ ความยิ่งใหญ่ของท่าน และความที่ท่านเปี่ยมล้นผู้ทรงเป็นศาสนูปถัมภกทางด้านการสืบชื้อพระวงศ์ไทยในอดีตเรื่อยมา แต่อันที่จริงเมืองที่ท่านสร้างไว้ และส่งทายาทไปเป็นเจ้าเมืองทั้งหลายเหล่านี้ นับว่าเป็นการสร้างคุณประโยชน์อย่างมหาศาลและหาที่เปรียบมิได้ แต่ในที่นี้ต้นสายสกุลวงศ์ “สุดลาภา “ ซึ่งเป็นสายสกุลวงศ์ที่สืบทอดมาจากสมเด็จพระนารายณ์มหาราช (อันที่จริง ต้นสกุลท่านแรกก็คือสมเด็จพระเจ้าอู่ทอง หรือสมเด็จพระรามาธิบดีองศ์ที่๑ หรือรัชกาลที่๑แห่งอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา) เป็นการสืบทอดมาถึงสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช และสิ้นสุดองค์สุดท้ายที่พระเจ้าอุทุมพรกษัตริย์ลำดับที่๓๕ แต่อันที่จริง เมื่ออาณาจักรอยุธยาเกิดการเปลี่ยนแปลง แต่ทว่า หัวเมืองใหญ่ๆที่ลูกหลานของท่านปกครองอยู่นั้น ยังคงมีการสืบเชื้อสายต่อมา และย้ายถิ่นฐานอาณาจักร และยังคงเหลือทายาทองค์สุดท้ายแห่งราชวงศ์บ้านพลูหลวง สุพรรณบุรี ซึ่งเป็นอาณาจักรของกรุงศรีอยุธยาอยู่ในขณะนั้น นั่นก็คือ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ซึ่งเป็นรัชทายาททางด้านพระมารดา ของพระมหากษัตริย์องค์สุดท้ายคือพระเจ้าอุทุมพร และสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ท่านยังทรงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์สุดท้ายแห่งราชวงศ์บ้านพลูหลวงอาณาจักรแห่งราชวงศ์อยุธยาในขณะนั้น ต่อมาเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น เจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (หรือรัชกาลที่๑) ซึ่งเป็นทายาทรุ่นสุดท้ายของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช(ซึ่งทรงเป็นทวด) และเป็นรัชทายาทสมเด็จพระนารายณ์มหาราชฝ่ายพระบิดาโดยตรง (อันที่จริงบางตำราว่าสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช กับ สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช หรือรัชการที่๑ ทรงเป็นเพื่อนกัน) แต่ทว่าตามสายสกุลวงศ์สุดลาภา ที่สืบทอดต่อกันมาจากบรรพบุรุษเล่าให้ฟังว่า (ท่านเป็นลูกพี่ลูกน้องกันทางฝ่ายบิดา และมารดา คือรัชกาลที่๑เป็นทายาทจากฝ่ายพระราชบิดาที่สืบเนื่องจากสมเด็จพระนารายณ์มหาราช และสมเด็จพระเจ้าตากสินเป็นทายาทจากฝ่ายมารดา และต่อมาได้มีการสืบทอดรัชกาลโดยเปลี่ยนราชวงศ์ใหม่ชื่อว่าราชวงศ์จักรี โดยการสร้างกรุงรัตนโกสินทร์ขึ้นมาใหม่ “สายสกุลวงศ์ สุดลาภา “ เป็นสายสกุลที่สืบทอดมาจากพระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยาทั้งหมด จนถึงรัชกาลที่ ๑ ซึ่งเป็นทายาทองศ์สุดท้ายที่ทรงปราบดาตนเองขึ้น หลังจากราชวงศ์อยุธยาหมดยุค และท่านรัชกาลที่๑ ที่มีชื่อว่านายทองด้วง หรือสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก หรือสมเด็จพระยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช จึงเป็นรัชทายาทที่มาจากอาณาจักรอยุธยาโดยตรงเช่นกัน ซึ่งถือว่าเป็นต้นราชวงศ์จักรีลำดับที่ ๑ แต่ว่าด้วยเหตุผลที่ว่าสายสกุล สุดลาภา ยังรัก และคำนึงถึงบรรพบุรุษดั้งเดิมที่เป็นพระมหากษัตริย์กรุงศรีอยุธยาในอดีตเรื่อยมา จึงใช้สายสกุลวงศ์เดิม คือ “สุดลาภา “ ซึ่งแปลว่า “ผู้ประเสริฐด้วยบุญญาธิการที่เป็นหนึ่ง” ตามประวัติและที่มาของสายสกุลนี้


ส่วนชั้นลูกหลานของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชมหาราชที่ทรงโปรดประทับเป็นเจ้าเมืองตามหัวเมืองต่างๆ ตามที่กล่าวขั้นต้น จึงเป็นลูกหลานของพระมหากษัตริย์สมัยกรุงศรีอยุธยาซึ่งมีมาแต่ในอดีต จนถึงกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้นในช่วงรัชกาลที่ ๑ นั่นก็ล้วนแล้วแต่เป็นรัชทายาทสืบต่อกันมา และได้เปลี่ยนชื่อราชวงศ์บ้านพลูหลวง สุพรรณบุรีของอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา มาเป็นราชวงศ์จักรีตราบจนถึงรัชกาลปัจจุบันนี้

หมายเหตุ ชั้นลูกหลานของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ที่เป็นเจ้าหัวเมืองต่างๆ จึงได้ทำการยื่นเรื่องขอให้มีการโปรดเกล้าพระราชทานนามสกุล ให้เป็นราชนิกุล ในทุกๆชั้นหัวเมือง ๒๑

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯให้ตราพระราชบัญญัตินามสกุล พ.ศ.๒๔๕๖
ในภาพ ทรงฉายพระบรมฉายาลักษณ์ด้วย พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี
เมื่อโปรดเกล้าฯทรงประกอบพิธีอภิเษกสมรสด้วยพระนางเจ้าฯ แต่ยังทรงเป็นเจ้าจอมสุวัทนา
มีพระบรมราโชบายในการขนานนามสกุลหลายข้อ ข้อที่เกี่ยวกับเกณฑ์ภูมิลำเนานั้น มีว่า
“๔. (ก.) เกณฑ์ภูมิลำเนา คือ (ตั้ง) ตามนามตำบลที่อยู่ เช่น ‘สามเสน’ ‘บางขุนพรหม’ ‘บางกระบือ’ แต่ห้ามมิให้มี ‘ณ” อยู่ข้างหน้านามตำบล เพราะ ณ จะมีได้แต่ที่พระราชทานเท่านั้น”
แต่เมื่อเป็นเพียงประกาศพระบรมราโชบาย มิใช่พระบรมราชโองการ และมิได้ตราเป็นพระราชบัญญัติจึงปรากฎว่า ยังมีผู้ใช้ ‘ณ’ นำนามสกุลอยู่
ใน พ.ศ.๒๔๕๘ จึงโปรดเกล้าฯให้ประกาศพระบรมราชโองการว่า
“ได้มีประกาศพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ลงวันที่ ๑๕ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๕๘ สั่งว่า
ห้ามมิให้ใช้ ‘ณ’ นำหน้านามสกุล ผู้ใดใช้ไปก่อนประกาศนี้ให้ถอน ‘ณ’ ออกเสีย ถ้าผู้ใดมีความประสงค์จะใช้ให้นำเรื่องราวขอพระบรมราชานุญาตเสียก่อน” ทั้งนี้เพราะคำว่า ‘ณ’ สำหรับโปรดเกล้าฯ พระราชทาน เฉพาะสกุลที่สืบเชื้อสายลงมาจาก เจ้าผู้ครองนคร หรือผู้ว่าราชการเมือง (ก่อนเรียกกันว่าจังหวัด) เท่านั้น

แม้ในปัจจุบันจะใช้พระราชบัญญัตินามสกุล พ.ศ.๒๕๐๕ ซึ่งตราขึ้นในสมัย จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ ยกเลิก พระราชบัญญัตินามสกุล พ.ศ.๒๔๕๖
ทว่าพระบรมราชโองการประกาศ เกี่ยวกับคำว่า ‘ณ’ คงจะยังถือปฏิบัติกันอยู่ จึงมิได้มีผู้ใดขอตั้งนามสกุลอันขึ้นต้นด้วยคำ ‘ณ’

ไหนๆก็ถามมาแล้ว จึงได้คุ้นนามสกุลพระราชทานที่ขึ้นต้นว่า ‘ณ’ ทั้งเหตุผลที่โปรดฯ พระราชทานแก่ผู้ขอด้วย
นามสกุลพระราชทานในรัชกาลที่ ๖ ขึ้นต้นว่า ‘ณ’ หน้าชื่อเมืองมี ๒๑ นามสกุล

๑. ณ กาฬสินธุ์ พระราชทาน พระยาไชยสุนทร (เก) ทวดและปู่เป็นเจ้าเมืองกาฬสินธุ์ เชื้อสายเจ้าเมืองกาฬสินธุ์มาแต่ก่อน
๒. ณ จัมปาศักดิ์ พระราชทานเจ้าศักดิ์ประสิทธิ์ (เจ้าเบงคำ) เจ้าศักดิ์ประเสริฐ์ (เจ้าอุย) บุตรชายเจ้านครจัมปาศักดิ์ ซึ่งเข้ามารับราชการในเมืองไทย ไม่ยอมอยู่ในบังคับฝรั่งเศส
๓. ณ เชียงใหม่ พระราชทานเจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าผู้ครองเมืองเชียงใหม่
๔. ณ ตะกั่วทุ่ง พระราชทาน พระราชภักดี (หร่าย) ยกระบัตรมณฑลปัตตานี ทวดและปู่เป็นผู้ว่าราชการเมืองตะกั่วทุ่ง
๕. ณ ถลาง พระราชทานพระยา ๓ ท่าน ซึ่งร่วมทวดเดียวกัน ทวดเป็นพระยาถลาง
๖. ณ นคร พระราชทาน เชื้อสาย เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย) ที่ว่าเป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
๗. ณ น่าน พระราชทาน ผู้สืบสกุลจากพระเจ้าสุริยพงษผริตเดช พระเจ้าน่าน
๘. ณ บางช้าง พระราชทานสำหรับพระญาติวงศ์ของสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี ในรัชกาลที่ ๑ ซึ่งเป็นราชินิกุลในรัชกาลที่ ๒
๙. ณ ป้อมเพ็ชร์ สกุลนี้เดิมตั้งบ้านเรือนอยู่ ณ ป้อมเพชรกรุงเก่า มีชื่อเสียงอยู่ในกรุงเก่า
๑๐. ณ พัทลุง พระราชทานผู้สืบสายจากเจ้าเมืองพัทลุง สายสุลต่านสุลัยมาน ผู้เป็นเจ้าเมืองพัทลุงมาหลายชั้น ตั้งแต่กรุงศรีอยุธยา
๑๑. ณ พิศณุโลก พระราชทานหม่อมคัทริน ใน สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าฯกรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ ก่อนพระราชทานนามสกุล ‘จักรพงศ์’ในรัชกาลที่ ๗
มีผู้ใช้นามสกุลนี้เพียงท่านเดียว คือ หม่อมคัทริน
๑๒. ณ มโนรม ทวดและปู่ของผู้ขอพระราชทาน เป็นผู้ว่าราชการเมืองมโนรม
๑๓. ณ มหาไชย พระราชทานพระยาเทพทวาราวดี (สาย) อธิบดีกรมมหาดเล็ก ข้าหลวงเดิม
และเคยเป็นเจ้ากรมเมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ทรงพระอิสริยยศ เป็นกรมขุนเทพทวาราวดี พระยาเทพฯ มีภูมิลำเนาอยู่ตำบลมหาไชย
๑๔. ณ ระนอง พระราชทานแก่ผู้สืบเชื้อสายพระยาระนองคนแรก คือพระยาดำรงมหิศร์ภักดี (คอซู้เจียง)
๑๕. ณ ร้อยเอ็จ พระราชทานแก่พระยาขัติยะวงศา (หลา) ผู้ว่าราชการเมืองเมืองร้อยเอ็จ ซึ่งเป็นเชื้อสายเจ้าเมืองร้อยเอ็จมาแต่ครั้งทวด ปู่ และบิดา
๑๖. ณ ลำปาง พระราชทานผู้สืบเชื้อสายเจ้านครลำปาง (เจ้าเจ็ดตน)
๑๗. ณ ลำพูน พระราชทานผู้สืบเชื้อสายเจ้านครลำพูน (เจ้าเจ็ดตน)
๑๘. ณ วิเชียร ปู่และบิดาเคยเป็นผู้ว่าราชการเมืองวิเชียรบุรีในจังหวัดเพชรบูรณ์
๑๙. ณ สงขลา พระราชทานผู้สืบสกุล เจ้าพระยาสงขลา
๒๐. ณ หนองคาย พระราชทานผู้สืบสายเจ้าเมืองนครหนองคายมาแต่ปู่และบิดา
๒๑. ณ อุบล พระราชทานพระอุบลประชารักษ์ (เสือ) ทวดเป็นพระประทุมวงศา (คำผา) เจ้าเมืองอุบลคนแรก
นอกจากนามสกุล ‘ณ’ โดยตรงแล้ว
ยังมีอีก ๗ สกุล ที่โปรดฯให้ใช้ ‘ณ’ ต่อท้ายนามสกุลที่แยกออกจาก ‘ณ’ เดิม คือ

๑. โกมารกุล ณ นคร
๒. ประทีป ณ ถลาง
๓. สุคนธาภิรมย์ ณ พัทลุง

และอีก ๕ นามสกุลที่โปรดฯให้ใช้ ‘ณ’ ตามหลังนามสกุล คือ
๑. พรหมสาขา ณ กลนคร พระราชทานให้พระยาประจันตประเทศธานี (โง่นคำ) เชื้อสายเจ้านครสกลนครมาแต่ครั้งทวด (พระบรมราชา)
๒. ภวภูตานนท์ ณ มหาสารคาม เชื้อสายเจ้าเมืองมหาสารคามมาแต่ทวด เจ้าราชวงศ์ (หล้า)
๓. รัตนดิลก ณ ภูเก็ต เชื้อสายพระภูเก็ตโลหเกษตรรักษ์
๔. สุคนธาภิรมย์ ณ พัทลุง แยกจาก ณ พัทลุง โปรดเกล้าฯ พระราชทานว่า สุคนธาภิรมย์ เพราะผู้ขอพระราชทานมีปู่ชื่อกลิ่น บิดาชื่อชม
๕. สุนทรกุล ณ ชลบุรี นามสกุลนี้พิเศษกว่า ‘ณ’ อื่นๆ ด้วยเป็นนามสกุลสืบทอดมาจาก ‘เจ้า’ ผู้ได้รับพระมหากรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นจากสามัญชน ที่มิได้มีเชื่อสายเกี่ยวข้อง หรือเกี่ยวดองกับพระบรมราชจักรีวงศ์ เจ้านามพระองค์นี้ คือ กรมขุนสุนทรภูเบศร์ พระนามเดิมว่า ‘เรือง’ หรือ ‘จีนเรือง’ เป็นชาวเมืองชลบุรี เป็นผู้มีอุปการคุณแก่สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เมื่อเสด็จยกทัพไปตีจันทบุรี จีนเรืองรักใคร่ชอบพอกับสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทมาก ถึงแก่ได้ร่วมสาบานเป็นพี่น้องกัน เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ เสด็จปราบดาภิเษก จึงทรงสถาปนาขึ้นเป็น เจ้า ตามพระราชประสงค์ของสมเด็จพระอนุชาธิราช
พระราชทานให้สร้างวังอยู่ปากคลองวัดชนะสงคราม (หรือปากคลองโรงไหม) ตรงข้ามวังหน้า ถึงรัชกาลที่ ๓ พระราชทานให้เป็นวังเจ้าฟ้าอิศราพงศ์ กรมขุนสุนทรภูเบศร์ นี้ได้เป็นเจ้าแต่เฉพาะองค์เดียว ลูกมิได้เป็นเจ้าด้วย ทว่าผู้ขอพระราชทานนามสกุล จดไว้ว่า ‘หม่อมหลวงจาบ’ เห็นทีพวกลูกหลานคงเรียกกันว่า ‘หม่อม’ ตามที่เรียกยกย่องพวกผู้ดีมีสกุลมาแต่ครั้งอยุธยา เมื่อถึงรัชกาลที่ ๔-๕ จึงโปรดฯให้เป็นหม่อมราชวงศ์ หม่อมหลวง ด้วยถือว่าเป็นแต่ราชนิกุล ไม่ใช่เจ้า

ยังมี นามสกุล ‘ณ’ อีกสกุลหนึ่ง คือ ‘ณ ราชสีมา’ และ ‘อินทรกำแหง ณ ราชสีมา’
ซึ่งสืบเชื้อสายมาจาก เจ้าพระยากำแหงสงคราม (ทองอิน) ผู้ว่าราชการเมืองนครราชสีมา
ท่านผู้นี้มีประวัติแบบเดียวกันกับเจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย)
คือว่ากันว่าเป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
โดยโปรดพระราชทานเจ้าจอมยวน ซึ่งกำลังตั้งครรภ์อยู่ในแก่เจ้าพระยานครราชสีมา