พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท

น้าชาติ ประชาชื่น nachart@yahoo.com

เรียน น้าชาติ ผมขอทราบพระประวัติกรมหลวงวงษาธิราชสนิท ที่ยูเนสโกยกย่องท่านเป็นบุคคลสำคัญของโลก ขอขอบคุณน้าชาติครับ

บุญทอง บางบัวทอง

ตอบ บุญทอง

ที่ประชุมคณะกรรมการว่าด้วยแผนงานและวิเทศสัมพันธ์ องค์การศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือยูเนสโก-UNESCO ครั้งที่ 34 ซึ่งจัดขึ้นระหว่างวันที่ 18-23 ตุลาคม 2550 ณ กรุงปารีส มีมติรับรองให้ยูเนสโกร่วมเฉลิมฉลองบุคคลสำคัญและเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ จำนวน 67 รายการ โดยมีพระนามพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท ในวาระครบรอบ 200 ปี วันประสูติ 2551 อยู่ในลำดับที่ 64

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้านวม ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน 8 แรม 2 ค่ำ ปีมะโรง สัมฤทธิศก จ.ศ.1170 ตรงกับวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ.2351 ทรงเป็นพระโอรสองค์ที่ 49 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระมารดาคือ เจ้าจอมมารดาปราง (ใหญ่) จากราชินิกุลบางช้าง อันถือเป็นตระกูลสำคัญที่สืบทอดความรู้ทางแพทย์แผนไทย ทรงเป็นพระอนุชาในรัชกาลที่ 3 และทรงเป็นต้นราชสกุลสนิทวงศ์

ทรงเข้ารับราชการกำกับกรมหมอ ดูแลรักษาโรคภัยของพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ และทรงศึกษาวิชาการแพทย์สมัยใหม่จากมิชชันนารีอเมริกัน ถึงแผ่นดินรัชกาลที่ 4 ทรงกำกับราชการมหาดไทย ว่าพระคลังสินค้า ทรงมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาการเมือง การศึกษาของราชอาณาจักรสยามจนสามารถทำให้รอดพ้นจากการตกเป็นเมืองขึ้นของชาติตะวันตก ทรงเป็นนักอักษรศาสตร์ที่มีผลงานด้านวรรณกรรม ประวัติศาสตร์ การเมือง และสมุนไพร ทรงนักปราชญ์ กวี นักเคลื่อนไหวเพื่อสันติภาพ นักวิทยาศาสตร์ นักการทูต สิ้นพระชนม์เมื่อวันพุธ เดือน 10 ขึ้น 6 ค่ำ ปีมะเมีย โทศก ตรงกับวันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ.2414 รวมพระชันษาได้ 63 ปี

ผลงานของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท มีดังนี้ ผลงานด้านวรรณกรรมและการศึกษา ได้แก่ นิราศพระประธม เพลงยาวสามชาย เพลงยาวกลบทสิงโตเล่นหาง พงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา ที่ทรงนิพนธ์ขึ้นตามพระราชบัญชาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หนังสือจินดามณีฉบับพระนิพนธ์กรมหลวงวงษาธิราชสนิท หรือประถมจินดามณี เล่ม 2

ผลงานด้านการแพทย์และการสาธารณสุข ได้แก่ ตำราสรรพคุณยาสมุนไพรไทย จำนวน 166 ชนิด เป็นตำราสมุนไพรเล่มแรกของไทยที่เขียนแบบเอกสารทางวิชาการ แจกแจง และวิเคราะห์ส่วนต่างๆ ของพืชสมุนไพรแต่ละชนิด ทรงเป็นแพทย์ไทยพระองค์แรกที่ได้รับประกาศนียบัตรถวายเป็นพระเกียรติยศจากสถาบันการแพทย์ของยุโรป และได้รับเชิญให้เป็นสมาชิกของสถาบันการแพทย์แห่งนิวยอร์ก ชาวต่างชาติในสยามเรียกขานพระองค์ว่า The Prince Doctor อีกทั้งพระองค์ยังทรงจารึกคำประพันธ์ไว้บนแผ่นหิน บรรยายถึงการบำบัดโรคด้วยสมุนไพร และการออกกำลังกายในท่าต่างๆ ที่เรียกว่า ฤๅษีดัดตน ที่มีเรียงรายอยู่ในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม หรือวัดโพธิ์

ส่วนผลงานด้านต่างประเทศ ได้แก่ สนธิสัญญาทางไมตรีจิตและพาณิชย์ระหว่างสมเด็จพระราชินีแห่งอังกฤษและกษัตริย์สยาม หรือสนธิสัญญาเบาว์ริง (Bowring Treaty) เพื่อถ่วงดุลอำนาจของชาติมหาอำนาจต่างๆ

ยูเนสโกยกย่องพระองค์ทรงเป็นบุคคลสำคัญที่สนับสนุนการสถาปนาสันติวัฒนธรรม โดยการปฏิสัมพันธ์ระหว่างอารยธรรม ซึ่งเป็นยุทธศาสตร์ที่สำคัญของยูเนสโกในการส่งเสริมการสมานฉันท์ในสังคม ความเข้าใจ และความหลากหลายทางวัฒนธรรม ความสำเร็จในการเจรจาทางการทูตและการปฏิสัมพันธ์ระหว่างวัฒนธรรม ทำให้ทรงเป็นที่รู้จักในเอเชีย ยุโรปและสหรัฐอเมริกา โดยเฉพาะนโยบายด้านการต่างประเทศโดยใช้วัฒนธรรมและสันติภาพ ทำให้ประเทศไทย หรือสยาม ทำสนธิสัญญากับประเทศต่างๆ ได้