|
จิปาถะวัฒนธรรม
เนติ โชติช่วงนิธิ
จรรโลงใจ
เข้าปีใหม่สากลของคนทั่วโลก ทุกคนต่างก็มุ่งหวังว่าเข้าปีใหม่ ชีวิตและการทำมาหากินก็ควรจะดีขึ้นกว่าปีเก่า ซึ่งก็เป็นเรื่องธรรมดาของคนที่จะต้องมีความหวังด้วยกัน หวังว่าปี พ.ศ.2252 คนไทยนี้จะรักสงบ
ปีใหม่ขอเอางานกวีนิพนธ์วรรณคดีของท่านสุนทรภู่ กวีเอกต้นรัตนโกสินทร์ ได้ร่ายกลอนไว้ในหลายเรื่อง นำบางวรรคบางตอน อมรรัตน์ เทพกำปนาท สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ เรียบเรียงไว้ เป็นคติสอนใจ ถือว่าเป็นการพักผ่อนสมอง แต่สามารถนำไปปฏิบัติแก่ตนในยุคโลกาภิวัตน์
ในเรื่องพระอภัยมณี สุนทรภู่ยังสอนว่า อันรักษาศีลสัตย์กัตเวที ย่อมเป็นที่สรรเสริญเจริญคน ทรลักษณ์อกตัญญุตาเขา เทพเจ้าก็จะแช่งทุกแห่งหน ให้ทุกข์ร้อนงอนหง่อทรพล พระเวทมนตร์เสื่อมคลายทำลายยศฯ
ในเรื่องสิงหไกรภพ ยังบอกว่า พระชนกชนนีเป็นที่ยิ่ง ไม่ควรทิ้งทอดพระคุณให้สูญหาย ถึงลูกเมียเสียไปแม้ไม่ตาย ก็หาง่ายดอกพี่เห็นไม่เป็นไร
ล้วนแล้วเป็นการสอนให้มีศีลมีสัตย์ และรู้จักกตัญญูรู้คุณต่อผู้มีคุณและพ่อแม่ ซึ่งเป็นคุณธรรมที่จำเป็นอย่างยิ่งในสังคมทุกยุคทุกสมัย เพราะทำให้สังคมโดยส่วนรวมดีขึ้นได้ ข้อสำคัญความรักของพ่อแม่นั้นไม่มีที่เปรียบ ดังคำกลอนในขุนช้างขุนแผน แม่รักลูกลูกก็รู้อยู่ว่ารัก คนอื่นสักหมื่นแสนไม่แม้นเหมือน
การดำรงชีวิตทุกวันนี้ ล้วนแล้วแต่มีเรื่องให้เครียด ให้ทุกข์อยู่เสมอ ดังที่ท่านว่า อันกำเนิดเกิดมาในหล้าโลก สุขกับโศกมิได้สิ้นอย่างสงสัย
หรือ วิสัยโลกโศกสุขทุกข์ธุระ ย่อมพบปะไปกว่าจะอาสัญ
หรือ อันทุกข์โศกโรคภัยในมนุษย์ ไม่รู้สุดสิ้นลงที่ตรงไหน เหมือนกงเกวียนำกเกวียนเวียนระไว จงหักใจเสียเถิดเจ้าเยาวมาลย์ จากพระอภัยมณี
หรือใน เสภาขุนช้างขุนแผน ที่ว่า โบราณท่านสมมุติมนุษย์นี้ ยากแล้วมีใหม่สำเร็จถึงเจ็ดหน ที่ทุกข์โศกโรคภัยร้อนค่อยผ่อนปรน คงพ้นโทษทัณฑ์ไม่บรรลัย
อ่านแล้วคงจะช่วยปลอบใจเราให้ปลงตกได้บ้างว่า ในโลกนี้ไม่มีใครจะทุกข์ตลอดกาล และไม่มีใครจะสุขอยู่ตลอดชาติ
สำหรับคำพูดนั้น นับเป็นสิ่งสำคัญที่จะสร้างมิตรและก่อศัตรูให้เราได้ อีกทั้งยังเป็นเสน่ห์แก่ผู้พบเห็น หากเราจะรู้จักใช้ถ้อยคำ ดังคำกลอนจาก นิราศภูเขาทอง ที่ว่า ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต แม้พูดชั่วตัวตายทำลายมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา
หรือจาก เพลงยาวถวายโอวาท ที่ว่า อันอ้อยตาลหวานลิ้นแล้วสิ้นซาก แต่ลมปากหวานหูไม่รู้หาย แม้นเจ็บอื่นหมื่นแสนจะแคลนคลาย เจ็บจนตายนั้นเพราะเหน็บให้เจ็บใจ
หรือจาก พระอภัยมณี ที่ว่า อันลมปี่ดีแต่เพราะเสนาะหู ที่จะสู้ลมปากยากนักหนา
ทั้งหมดล้วนสอนให้ตระหนักถึงคำพูดที่จะนำมาซึ่งลาภหรือความเสื่อมลาภได้ทั้งสิ้น
ในเรื่อง ความรัก นับว่าคำกลอนของท่านสามารถอธิบายคำว่า รัก ได้อย่างลึกซึ้งยิ่ง เช่น เขาย่อมเปรียบเทียบความเมื่อยามรัก แต่น้ำผักต้มขมชมว่าหวาน ครั้นจืดจางห่างเหินไปเนิ่นนาน แต่น้ำตาลก็ว่าเปรี้ยวไม่เหลียวแล
และ อดอะไรจะเหมือนอดที่รสรัก อกจะหักเสียด้วยใจอาลัยหา ไม่เห็นรักหนักสิ้นในวิญญา จะเป็นบ้าเสียเพราะรักสลักทรวง จากพระอภัยมณี
หรือจาก นิราศภูเขาทอง ที่ว่า ไม่เมาเหล้าแล้วแต่เรายังเมารัก สุดจะหักห้ามจิตจะคิดไฉน ถึงเมาเหล้าเช้าสายก็หายไป แต่เมาใจนี้ประจำทุกค่ำคืน
หรือจาก นิราศพระประธม ที่ว่า สารพัดตัดขาดประหลาดใจ ตัดอาลัยตัดสวาทไม่ขาดความ ซึ่งเป็นการบรรยายให้เราได้เห็นอาการของคนที่มีความรักว่าเป็นเช่นไร โดยเฉพาะผู้อยู่ในอาการ อันโศกอื่นหมื่นแสนในแดนโลก มันไม่โศกลึกซึ้งเหมือนหึงผัว ถึงเสียทองของรักสักเท่าตัว ค่อยยังชั่วไม่เสียดายเท่าชายเชือน จาก พระอภัยมณี สะท้อนให้เห็นพิษรักแรงหึงมีผลแค่ไหนต่อคนเรา
ส่วนคำสอนอื่นๆ ของท่าน ที่เราได้ยินได้ฟังอยู่เสมอยังมีอีกมาก เช่น เรื่องวิชาความรู้ ท่านสอนไว้ว่า มีความรู้อยู่กับตัวกลัวอะไร ชีวิตไม่ปลดปลงคงได้ดี
หรือ วิสัยคนทนคงเข้ายงยุทธ์ ฤทธิรุทแรงร้ายกายสิทธิ์ แม้เพลิงกาฬผลาญแผ่นดินสิ้นชีวิต อำนาจฤทธิ์ย่อมแพ้แก่ปัญญา จากพระอภัยมณี
ส่วน เสภาขุนช้างขุนแผน กล่าวว่า ลูกผู้ชายลายมือก็คือยศ เจ้าจงอุตส่าห์ทำสม่ำเสมียน
หรือจาก เพลงยาวถวายโอวาทว่า อันข้าไทได้พึ่งเขาจึงรัก แม้นถอยศักดิ์สิ้นอำนาจวาสนา เขาหน่ายหนีมิได้อยู่คู่ชีวา แต่วิชาช่วยกายจนวายปราณ
หรือ อันความคิดวิทยาเหมือนอาวุธ ประเสริฐสุดซ่อนใส่เสียในฝัก สงวนคมสมนึกใครฮึกฮัก จึงค่อยชักเชือดฟันให้บรรลัย
เป็นการสอนให้เราเห็นความสำคัญของการศึกษา หาวิชาความรู้ ที่มีผู้เปรียบว่า เป็นทรัพย์ที่ติดกายเราจนตาย ใครก็ขโมยเอาไปไม่ได้
ทั้งหมดนี้คือส่วนหนึ่งจากกวีนิพนธ์ของท่านสุนทรภู่ ที่แม้จะประพันธ์ไว้เมื่อร่วม 200ปีล่วงมาแล้ว แต่ก็ยังทรงคุณค่าอยู่เสมอ เพราะนอกจากถ้อยคำจะไพเราะสละสลวย คล้องจอง ง่ายต่อการจดจำแล้ว ยังเป็นคำสอนที่ให้ข้อคิด และแสดงสัจธรรมของโลกที่เราสามารถนำมาใช้ได้ทุกยุคทุกสมัยตลอดมา | 
