จงรีบ อย่างช้าๆ หาวรรณคดีมาอ่าน

คอลัมน์ สยามประเทศไทย

โดย สุจิตต์ วงษ์เทศ

(บน) วรรณคดีมีไว้ให้ฟัง (อ่านด้วยหู) ผู้คนทั้งหลายเลยนัดกันไปฟังตีกรับขับเสภา ในท้องพระโรงและสวนแก้ว วังท่าพระมหาวิทยาลัยศิลปากร เมื่อตอนบ่ายวันเสาร์ที่ 4 สิงหาคม 2550 ที่เพิ่งผ่านไปหมาดๆ (ล่าง) สำนักคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ (สวช.) เป็นเจ้าภาพงานตีกรับขับเสภา จนผู้คนล้นหลามฟังวรรณคดีไทยเรื่องขุนช้างขุนแผน ตอนตีดาบ ซื้อม้า ผ่าท้อง หากุมาร ในสวนแก้ว วังท่าพระ มหาวิทยาลัยศิลปากร

ชื่อวรรณคดี เป็นหนังสือนามานุกรมวรรณคดีไทย (ชุดที่ 1) เพื่อทำความเข้าใจวรรณคดีไทยเป็นเบื้องต้น แล้วจะพอใจศึกษาค้นคว้าอย่างลุ่มลึกต่อไปก็ได้

คณะบรรณาธิการหนังสือเล่มนี้ล้วนครูผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ มีอาจารย์ประคอง นิมมานเหมินท์ เป็นประธาน พร้อมคณะอีก 3 ท่าน คือ อาจารย์กุสุมา รักษมณี, อาจารย์วิพุธ โสภวงศ์, และอาจารย์เสาวนิต วิงวอน ได้ร่วมกับอาจารย์อื่นๆ อีกมาก "เลือกสรรคำศัพท์จากวรรณคดีไทยฉบับหลวงที่พิมพ์เผยแพร่แล้ว รวมถึงวรรณคดีพื้นบ้านที่เกี่ยวเนื่องตั้งแต่สมัยสุโขทัย จนถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งจัดเป็นยุคเข้าสู่สมัยใหม่"

เปิดดูชื่อขุนช้างขุนแผน มีคำอธิบายอ้างถึงพระราชานุกิจว่า "หกทุ่มเบิกเสภาดนตรี" แล้วสรุปว่าการขับเสภาพร้อมกรับมีมานานแล้วจากอินเดียหรือตะวันออกกลาง ซึ่งไม่น่าเชื่อจะจริงอย่างนี้ เพระคำว่าเสภาตรงนี้หมายถึงเจ้าพนักงานที่เป็น ผู้หญิงในห้องบรรทม และไม่ได้หมายถึงตีกรับขับเสภาอย่างที่รู้จักและเข้าใจในปัจจุบัน

แต่หนังสือชื่อวรรณคดีเล่มนี้ควรมีไว้ประจำบ้านเรือน เสียแต่หาซื้อลำบาก ผมเองกว่าจะแสวงหาที่ซื้อได้สักเล่มก็ยากมาก

เขียน เป็นอีกเล่มหนึ่งของพิมาน แจ่มจรัส ได้รวบรวมความรู้เกี่ยวกับการเขียนคือวรรณคดีนั่นแหละ ควรหามาอ่านให้ได้ แต่ต้องอ่านอย่างระมัดระวังมาก

พระอภัยมณีมาจากไหน? ของศาสตราจารย์ ดร.ทศพร วงศ์รัตน์ ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งผมขอกราบก้มประนมกรไว้อย่างเคารพยิ่ง เพราะท่านเป็นนักวิทยาศาสตร์ที่มีรสนิยมวรรณคดีอย่างจริงจังจนเรียบเรียงพระอภัยมณีอย่างมีความรู้รอบด้าน แม้เรื่องนางเงือกก็อธิบายได้อย่างน่าฟังและน่าเก็บไปใคร่ครวญมาก มีวางขายทั้งที่ศูนย์หนังสือจุฬาฯ และบ้านมหากวีกุฎีสุนทรภู่ วัดเทพธิดาราม

พื้นเมืองชลบถ เป็นหนังสือบันทึกประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของอำเภอชนบท จังหวัดขอนแก่น ที่สนอง คลังพระศรี อาจารย์ประจำวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหิดล รวบรวมพิมพ์เผยแพร่

การปฏิวัติและการเปลี่ยนแปลงในประเทศสยาม เป็นบันทึกของทูตญี่ปุ่นผู้เห็นเหตุการณ์ปฏิวัติ 2475 ยาสุกิ ยาตาเบ เขียนเป็นภาษาญี่ปุ่น เออิจิ มูราชิมา (มหาวิทยาลัยวาเซดะ) กับ นครินทร์ เมฆไตรรัตน์ (มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์) แปลเป็นภาษาไทยให้รู้ประวัติศาสตร์ที่ไม่อยากให้จำ เลยถูกทำให้ลืม

กึ่งศตวรรษบนเส้นทางไทยศึกษา ของอิฌิอิ โยะเนะโอะ เขียนเป็นภาษาญี่ปุ่น (แล้วแปลเป็นภาษาไทยโดย ชวาลิน เศวตนันทน์ กับ กนกวรรณ เกตุชัยมาศ) เป็นประสบการณ์ของนักปราชญ์ญี่ปุ่นที่หมกมุ่นกับไทยศึกษามหาศาล ได้ความรู้วิจิตรพิสดารเกินกว่าจะพรรณนาได้ เพราะผมเผลอหลงใหลคำนำผู้แปล (1) ของคุณชวาลินที่ยกข้อความภาษาละตินของอาจารย์อิฌิอิว่า

Festina Lente - จงรีบ อย่างช้าๆ จนผมตะโกนก้องแล้วท้องคัดท้องแข็งอยู่คนเดียวว่า เออ ใช่เลยว่ะ จงรีบ อย่างช้าๆ

มติชน หน้า 34