ว่าด้วยเรื่องการเขียนฉันท์

     คำฉันท์ เป็นชนิดของคำประพันธ์ที่มีศิลปะค่อนข้างสูง และหากเป็นสัททุลวิกกีฬิต นักเลงฉันท์ยอมรับกันว่าเป็นยอดมงกุฎในประดาฉันท์ทั้งปวง เขียนฉันท์ให้ถูกฉันทลักษณ์ไม่ยาก เพียงหาตำรับตำราเช่น คู่มือเรียนเขียนกลอนที่อาจารย์ยุทธ โตอดิเทพย์ กับคุณสุธีร์ พุ่มกุมาร เรียบเรียงเอาไว้มากางดูแผนผังแล้วเขียนไปตามนั้น(มีแผนผังของฉันท์ชนิดต่าง ๆ มากมาย)
     การเขียนฉันท์เพื่อให้ได้รสฉันท์จริง ๆ  ย่อมต้องอาศัยทักษะของการจัดองค์ประกอบศิลป์แห่งฉันท์ซึ่งมีอยู่ในแต่ละชนิดฉันท์แตกต่างกันไป ต้องรับผิดชอบต่อฝีมือตัวเองและผู้อ่านไปพร้อม ๆ กัน หมายความว่าก่อนจะบรรจุคำลงไป พิจารณาดูว่า(อ่านออกเสียงดู)แนบเนียนหรือไม่ สมมุติต่อออกไปอีก ถ้าคนอื่นอ่าน เสียงที่เราได้ฟังนั้น เป็นอย่างไรบ้าง ? ระคายหูหรือไม่ ? , ลองอ่านตัวอย่างต่อไปนี้

    " เอออุเหม่นะมึงชิช่างกระไร  ทุทาสสถุลฉะนี้ไฉนก็มาเป็น
  ศึกบ่ถึงและมึงก็ยังมิเห็น  จะน้อยจะมากจะยากจะเย็นประการใด" (สามัคคีเภท-ชิต บุรทัด) 
    หรือ...เช้าตรู่ดนูตรอง  ธุระผองจะพึงทำ
             ใดบ้างระหว่างดำ-  ริก็ได้สดับเสียง
   ท่านชิต  บุรทัด พูดออกมาสด ๆ จะเห็นว่าทั้งสองชิ้นงาน มีความเป็นธรรมชาติ ไม่รู้สึกว่ามีคำใดคำหนึ่งถูกยัดเยียนดลงไปโดยที่คำคำนั้นทำหน้าที่ของตนไม่เต็มที่ ถ้าท่านใดเคยอ่าน มัทนพาธา(ตำนานดอกกุหลาบ)ของ ร. ๖ ก็จะเห็นว่า เรื่องราวทั้งหมดเป็นฉันท์ชนิดต่าง ๆ ที่สำคัญ เป็นข้อความสนทนาโต้ตอบไปมาระหว่างบุคคลฐานะต่าง ๆ อยากจะกล่าวว่า เหมือนอ่านนิยายทั่วไปลืมนึกว่ามันมีฉันทลักษณ์ของคำประเป็นเงื่อนไขบังคับอยู่
    โปรดสังเกตคำเหล่านี้ซึ่งจะพบเห็นในฉันท์ที่เขียนขึ้นในยุคหลัง ๆ มานี้  ก็-จะ-ณ-ฤ-มิ-สุ-สิ-วร-พระ,มีดาดดื่นไปหมด ฉันท์ที่เขียนแล้วดูดีนั้นทำได้ยากแต่ถ้าทำได้ก็ยอดเยี่ยม ถ้าทำแล้วดูไม่ดีก็แย่ เขาไม่ชมหรอกว่าเขียนฉันท์ได้ ดังที่กล่าวไว้ในตอนต้นว่าใครก็เขียนได้ แค่ไปหาหนังสือคู่มือเรียนเขียนกลอนมากาง
   เขียนอย่างไรจึงดูดี ?
   คำ แทบทุกคำประกอบด้วยเสียงหนัก(ครุ)และเสียงเบา(ลหุ) จะจับวางตรงไหนโดยไม่ต้องมีตัวช่วยที่เป็นส่วนเกินซึ่งจะเป็นปัญหากับคนแปลด้วยเพราะเขาจะแปลคำที่เป็นส่วนเกินโดยที่ผู้เขียนเองก็ไม่อยากให้แปล ขอเปรียบเทียบการเขียนฉันท์เหมือนการประกอบจิ๊กซอว์ แต่ละชิ้นที่จัดวางลงไปต้องละเอียด เหลี่ยมมุมขบกันนิดเดียวก็พอวางได้ แต่..ไม่เนียนตา! ความสำคัญของการเขียนฉันท์ก็อยู่ตรงเนียนหรือไม่เนียนนี่แหละ
   ขอให้ดูตรงนี้อีกหน่อย

    อำพนพระมณทิรพิลาศ   สุนิวาสวโรฬาฬ์
    อัพภันตรไพจิตรและพา- หิรภาคก็พิชม

    ผู้ประพันธ์(ชิต  บุรทัด)ใช้คำที่มีอยู่เพียว ๆ พลิกแพลงโดยอาศัยภูมิภาษาของตน แม้จะมีคำว่า สุ อยู่ที่หนึ่ง แต่ก็ฟังสมเหตุสมผล เพราะเป็นที่อยู่ของเหล่ากษัตริ์ย บรรทัดล่างมีคำว่า และ มาเชื่อมคำสองคำคือ อัพภัตร, แปลว่า ภายใน ,พาหิร,แปลว่า ภายนอก ดังนั้น และ จึงถูกวางลงไปด้วยความตั้งใจเป็นอย่างยิ่ง .