สามเกลอ ของ ป.อินทรปาลิต มีประวัติศาสตร์สังคมวัฒนธรรม

คอลัมน์ สยามประเทศไทย

โดย สุจิตต์ วงษ์เทศ



ใครๆ ก็เคยอ่านนิยายชุด "สามเกลอ-พล นิกร กิมหงวน" ของ ป.อินทรปาลิต จนบางทีจะถือเป็นประเพณีต้องปฏิบัติไปเลยก็ยังได้ คือคนยุคหนึ่งที่ผ่านมามักพูดตรงกันว่าเริ่มชอบหนังสือเพราะอ่านชุดสามแกลอนี่แหละ

ผมไม่จัดอยู่ในประเพณีนี้ เพราะได้อ่านชุดสามเกลอเอาตอนหลังมากๆ เรียกว่ายุคปลายแล้วก็ได้ เลยไม่มีความทรงจำอะไรจะเล่า สู้ฟังหรืออ่านของคนอื่นดีกว่า อร่อยกว่า

เริงไชย พุทธาโร บรรณาธิการสำนักพิมพ์แสงดาว ผู้พิมพ์หัสนิยายชุดสามเกลอ บอกเล่าด้วยการคัดข้อความของ ป.อินทรปาลิต เขียนซ่อนความคิดทางสังคมและการเมืองไว้ในชุดสามเกลอ แล้วพิมพ์เป็นที่คั่นหนังสือแผ่นเล็กๆ มาแจกจ่ายให้อ่านกัน เช่น

สามเกลอ ของ ป.อินทรปาลิต 4 เล่ม มีหมายเหตุท้ายเล่มบอกเล่าลักษณะสังคมวัฒนธรรมย้อนยุค

"...ชาวโลกราหูควรจะช่วยกันสร้างสันติภาพอันแท้จริงให้เกิดขึ้นทั่วทุกมุมโลกเสียก่อน ถึงค่อยติดต่อกับโลกอื่น..." ("พิภพอสูร" พ.ศ.2506)

"การปกครองแบบเผด็จการเหมาะสำหรับเมืองนรกแห่งเดียวเท่านั้น แต่ถึงอย่างไรเมืองมนุษย์ก็มีการปกครองแบบเผด็จการอยู่เหมือนกัน ทั้งนี้ก็เพราะพลเมืองพอใจที่จะเป็นคนนรก จึงนิยมการปกครองแบบเผด็จการ" (พล นิกร กิมหงวน ตอน "ถอดวิญญาณ")

สำนักพิมพ์แสงดาวทยอยพิมพ์หัสนิยายชุดสามเกลอออกมาให้นักอ่านรุ่นก่อนหาไปอ่านใหม่ ส่วนนักอ่านรุ่นใหม่ก็หาไปอ่านงานเก่าได้สะดวก ล่าสุด พ.ศ.2552 นี้ ผมเห็น 4 เล่มคือ โคแก่กับหญ้าอ่อน, ตุ๊กตาวิเศษ, ผู้ดีเก่า, อ้ายงาหัก

ข้อดีวิเศษของ 4 เล่มที่เห็นต่อหน้า คือบรรณธิการเริงไชยทำเชิงอรรถอธิบายความเป็นมาของหนังสือที่พิมพ์, ศัพท์เฉพาะของยุคสมัย, ฯลฯ แล้วยังมีหมายเหตุท้ายเล่มทุกเล่มบอกเล่าลักษณะสังคมวัฒนธรรมยุคที่มีกล่าวถึงในนิยายเรื่องนั้นๆ เท่ากับเป็นคำอธิบายประวัติศาสตร์สังคมวัฒนธรรมจาก "สามเกลอ" อย่างดีและมีระบบนั่นเอง เช่น

เรื่องผู้ดีเก่า มีกล่าวถึงพิณพาทย์ (ปี่พาทย์) วงหลวงประดิษฐ์ กับฟ้อนม่านมุ่ยเชียงตา มีหมายเหตุอธิบายให้รู้ประวัติย่อของหลวงประดิษฐไพเราะกับฟ้อนม่านมุ่ยเชียงตา ฯลฯ

เรื่องอ้ายงาหัก มีหมายเหตุบอกประวัติย่อ วอลท์ ดิสนีย์ และหนังการ์ตูนคลาสสิค ทรามวัยกับอ้ายตูบ, จำเริญ ทรงกิตรัตน์ นักมวยสากลเกือบได้แชมป์โลกคนแรก, แพท บูน นักร้องเพลงเบอร์นาดีน (Bernadine) มีเนื้อร้องด้วย, นางสุพรรณมัจฉาในรามเกียรติ์, ฯลฯ

แต่น่าเสียดายที่ไม่มีประวัติย่อ ป.อินทรปาลิต พิมพ์ในชุดสามเกลอทุกเล่ม ไปพิมพ์เป็นใบคั่นหนังสือที่ผมมักสะเพร่าทำหล่นหายหมด พอจะหาประวัติย่อมาใช้งานเลยหาไม่ได้ ถ้าพิมพ์ไว้ต้นเล่มหรือท้ายเล่มทุกเล่มก็วิเศษสุดสุด

หน้า 20 วันที่ 03 พฤศจิกายน พ.ศ. 2552  มติชนรายวัน