ปริศนาพาสนุก / เลือดผา สัปดาหวิจารณ์
มีคำถามจากผู้สนใจวรรณคดี(ใกล้ ๆ ตัวเลือดผา) ถามว่า วรรณคดีเรื่อง นิทานเวตาล พระนิพนธ์แปลของ น.ม.ส. ในแบบเรียนวรรณคดีสมัยก่อน (เดี๋ยวนี้ไม่รู้ยังต้องเรียนเรื่องนี้อยู่หรือเปล่า)อ่านสนุกดี นิทานที่ตัวเวตาลเล่าทดลองปัญหาพระเจ้าวิกรมาทิตย์ก็เพลิดเพลิน ประเทืองปัญญา แต่มีปัญหาอยู่หน่อยตรงที่ว่า ในเรื่องไม่มีคำอธิบายว่าเวตาลเป็นตัวอะไร มาจากไหน อยู่ ๆ ก็ว่า เป็นอมุนษย์เหมือนซากศพเกาะห้อยหัวบนกิ่งอโศก รูปร่างเหมือนค้างคาว อ่านจากฉบับที่ ศ.ศักดิ์ศรี แย้มนัดดา แปลจากฉบับสมบูรณ์ในภาษาสันสกฤต ก็ไม่มีอธิบายไว้ จึงอยากรู้ว่าตัวเวตาลมาจากไหนกันแน่
ตอบผู้สนใจวรรณคดี พจนานุกรมชุดภาษาสันสกฤต-อังกฤษ และอังกฤษ-สันสกฤต ที่ผมซื้อจากริมคลองหลอดนานแล้ว บอกเพียงว่า เวตาล Vetal เป็นผีหรือปีศาจ ชอบอยู่ในป่าช้า
อ่านหนังสือ นิทานเวตาล ของ น.ม.ส. และ เวตาลปัญจวีสติ ของ ศ.ศักดิ์ศรี แย้มนัดดา ก็ไม่อธิบายว่าเวตาลมีความเป็นมาอย่างไร
ผมมาพบคำตอบจากหนังสือภาษาไทยเรานี่เองครับ เป็นวรรณคดีสมัยอยุธยา คือเรื่อง เวตาลปกรณัม รวมอยู่ในหนังสือ ประชุมกรณัม ภาค ๑-๕ นี่แสดงว่าเรื่องเวตาลได้แพร่เข้ามาถึงสยามตั้งแต่สมัยตอนกลางกรุงศรีอยุธยา เป็นอย่างน้อย เพราะวรรณคดีเรื่องนี้แต่งเป็นคำกลอนครับ
พระยาพระคลัง(หน) กวีคนสำคัญยุคกรุงธนบุรีและต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ได้นำเค้าโครงเรื่องนิทานเวตาลนั้นมาแต่งเป็นวรรณคดีเรื่องหนึ่งชื่อ ลิลิตเพชรมงกุฎ
ในหนังสือ เวตาลปกรณัม บ่งบอกความเปผ้นมาของเวตาลไว้ชัด ว่าเวตาลนั้นเป็น ยักษ์ เป็นข้ารับใช้ตนหนึ่งของพระอิศวรผู้เป็นเจ้า คราวหนึ่งเวตาลไปเที่ยวเล่นในป่าเพลิน ขาดเวรเข้าเฝ้าถวายการรับใช้พระอิศวร พระอิศวรจึงสาปให้เวตาลรับโทษ โดยให้รูปร่างของเวตาลเปลี่ยนไป คือมีปีกและเท้าเหมือนนกแร้งหรือคิชฌา และต้องไปเกาะห้อยหัวลงอยู่กับกิ่งกัลปพฤกษ์ จนกว่าจะได้ช่วยพระเอกในเรื่อง คือพระอภัยสิน ฆ่าโยคี(เดิมเป็นพระเจ้าพรหมทัต)ที่คิดร้ายต่อพระอภัยสินแล้ว จึงจะพ้นกรรม ให้พระอภัยสินขว้างตัวเวตาลกลับขึ้นสวรรค์
วรรณคดีเรื่อง เวตาลปกรณัม ตอบคำถามที่คุณสงสัยได้ แถมยังอ่านสนุกมาก ๆ เลย เยาวชนที่นึกว่าบทประพันธ์สมัยเก่า ๆ อ่านเข้าใจยาก น่าเบื่อ ถ้าลองอ่านดูแล้วจะติดใจ และก็น่าดีใจนะครับ ที่มีคนรุ่นหนุ่มสาว เขียนหนังสือสนุก ๆ เกี่ยวกับเวตาลขึ้นมาใหม่อีกเล่มหนึ่ง ชื่อว่า นิทานเวเตย สร้างตัวละครให้ เวเตยเป็นอมนุษย์อีกตัวหนึ่งที่มีลักษณะใกล้เคียงกับเวตาล แล้วเวตาลกับเวเตยก็ล้อเล่นกันด้วยนิทานประเทืองปัญญาที่สนุกมาก ๆ ครับ
