ทองแถม นาถจำนง
ขอบคุณภาพจากอินเตอร์เนต
คำไหว้ครูละครโนห์ราชาตรี
๐ ครูเอยครูสอน สอนไว้ให้รำสิบสองท่า
พ่อขุนศรัทธา สอนให้รำท่าต่างกัน
๐ แม่ลายกนก แล้วยกขึ้นเป็นเครือวัลย์
ราหูจับจันทร์ ให้เวียนแต่ซ้ายไปขวา
๐ ..(บทขาด)... ...(บทขาด)..............
ปลดปลงลงมา ให้รำเป็นท่าบัวตุม
๐ บัวบานบัวคลี่ จงกลนีแย้มตระพุ่ม
...(บทขาด)...... แล้วท่าแมลงมุมชัดใย
๐ ท่าพระยาหงษ์ทอง ลงลอยล่องน้ำไหล
ล่องตรงลงไป ยังปากน้ำพระคงคา
๐ ขอเชิญร้อยชั่ง เจ้ารำช้างประสานงา
รำท่ากินรา ลงมาจะเล่นสาคร
๐ แล้วเก็บดอกไม้ มาร้อยเป็นเครื่องอาภรณ์
นี่แหละครูสอน ทำนองพ่อขุนศรัทธา ฯ
คำไหว้ครูละครโนห์ราชาตรีชิ้นนี้ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงให้จดจากพวกละครที่นครศรีธรรมราช
ตามการค้นคว้าของพระองค์ ละครโนห์ราชาตรีนั้น ทางนครศรีธรรมราชรับไปจาก “ละครนอก” ของกรุงศรีอยุธยา พระองค์ทรงนิพนธ์ไว้ในเรื่อง “ว่าด้วยละครนอก” ว่า
“เมื่อมาพิจารราดูคำไหว้ครูที่จดมานั้น เห็นมีข้อความปรากฏว่า เดิมนั้นพระเทพสิงหร บุตรของนางศรีคงคา (นางคนนี้ในคำไหว้ครูต่างโรง เรียกต่างกัน เรียกว่านางศรีมาลาบ้าง นางนวลสำลีบ้าง) หัดละครที่ในกรุงศรีอยุธยา ขุนศรัทธาเป็นตัวละครของพระเทพสิงหร ได้พาแบบละครลงไปหัดขึ้นในเมืองนครศรีธรรมราชเป็นปฐม จึงได้เล่นละครกันสืบมา พวกละครโนห์ราชาตรียังออกชื่อบูชานางศรีคงคา พระเทพสิงหร และขุนศรัทธา ในคำไหว้ครูมาจนทุกวันนี้ ความที่กล่าวว่าละครโนห์ราได้แบบแผนไปจากกรุงศรีอยุธยา ข้อนี้มีหลักฐานประกอบในคำไหว้ครูอีกบทหนึ่ง (คือบทที่ยกมาข้างต้นนี้) ซึ่งว่าด้วยเพลงรำ
เพลงรำต่าง ๆ ที่ออกชื่อในกลอนนี้ ถูกต้องตามตำรารำครั้งกรุงเก่าโดยมาก เห็นได้ว่าเป็นตำราที่ได้ไปจากในกรุง ฯ”
ละครโนห์ราชาตรีหัดรำเพลง 12 ท่า ตามตำราของขุนศรัทธาทีเป็นครูเดิม ท่ารำ 12 ท่านั้นมีดังนี้
1. ท่าแม่ลาย (กนก)
2. ท่าราหูจับจันทร์ (ท่าเขาควาย ก็เรียก)
3. ท่ากินนร (รำ)
4. ท่าจับระบำ
5. ท่าลงฉาก (เข้าใจว่าตรงกับท่าที่เรียกว่าหงส์ลีลาในคำกลอน)
6. ท่าฉากน้อย (เข้าใจว่าตรงกับที่เรียกว่าท่าช้างประสานงา)
7. ท่าผาลา
8. ท่าบัวตูม
9. ท่าบัวบาน
10. ท่าบัวคลี่
11. ท่าท่าบัวแย้ม
12. ท่าแมลงมุมชักใย
ยังมีกลอนตำรารำของนครศรีธรรมราชอีกแบบหนึ่ง แต่เข้าใจว่าเป็นตำราที่คิดกันขึ้นในชั้นหลัง ชื่อท่ารำไม่เรียกอย่างท่าใน “เพลงครู”ของเก่า
๐ สอนเอยสอนรำ ครูให้ข้ารำแต่บ่า
ปลดปลงลงมา แล้วให้ข้ารำเพียงพก
วาดไว้ปลายอก เรียกแม่ลายกนกผาลา
ซัดสูงขึ้นเพียงหน้า เรียกช่อระย้าดอกไม้
ปลดปลงลงมาใต้ ครูให้ข้ารำโคมเวียน
นี่เรียกรูปวาด ไว้วงให้เหมือนรูปเขียน
ท่านี้คงเรียน ท่าชาวตะเคียนพาดตาล
ท่านี้แลนุช พระพุทธเจ้าท่านห้ามมาร
ท่านนี้นงคราญ พระรามเธอข้ามสมุทร
ยกขึ้นสูงสุด เป็นท่าพระยาครุฑร่อนมา
ครุฑเฉี่ยวนาคได้ ร่อนกลับไปในเวหา
ทำท่าหนุมาน เหาะทะยานไปเผาลงกา
รำท่าเทวา สารถีขี่ม้าชักรถ
ท่านางมัทรี จรลีหว่างเขาวงกต
ท่าพระดาบส ลีลาจะเข้าอาศรม
สี่มุมปราสาท วาดไว้เป็นรูปพรหม
ท่านี้เอวกลม เรียกพระนารายณ์น้าวศร ฯ
