คำฉันท์ (5)

คำฉันท์ (5)

โชติช่วง นาดอน (ทองแถม นาถจำนง)

“อนิรุทธคำฉันท์” มีคำฉันท์มากประเภทกว่าเรื่อง “เสือโคคำฉันท์” และสำนวนก็ไพเราะกว่าด้วย

ฉากบรรยายป่า ล่าสัตว์ ฉากอุ้มสม ฉากวาดรูป จนถึงฉากพระเจ้ากรุงพาณออกรบจับพระอนิรุทธมัดประจานไว้หน้าพระลาน มีฉันท์ไพเราะหลายบท แต่ขอข้ามไป

จะยกตัวอย่าง “สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ 19” ตอนที่นางอุษารำพัน ขอให้สังเกตว่า คำส่งสัมผัสนั้นไม่จำเป็นต้องสัมผัสคำท้ายวรรคเสมอไป อาจส่งสัมผัสที่คำก่อนท้ายวรรคก็ได้ อย่างนี้ทำให้แต่งได้คล่องขึ้น

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ 19

๐ เทพีพานสุดาทุกขานลกำศรวญ

ท้าวทวนรัญจวนใจ กำสรด

มือเท้งทรวงก็รลวงรลุงจิตสลด

ราญสมรรันทดจัก ษุชล

บาปใดพระแลมาพบพิบากทุกขทน

พักเตรศกมล มุลทิน

ข้าห้ามพระพี่แลพระบมิหยุดยิน

หร่างกำเดาดินดวง นแด

สองเคยเสวยรสคือสุธารสมาแปร

เปนพิษลันแดลุง มลัก

หวังช่วยช่วยมิได้มาได้ทุกขอันหนัก

ตายตกทะเลดักลึก ฤรอด

ใครคือรัตนสำเภาจะเอานฤบดีจอด

ฝั่งทั้งสองรอดก็ สำราญ ฯ

รัตนสำเภาที่มาช่วยชีวิตพระอนิรุทธ คือพระนารทฤาษี ท่าน..

๐ ปางนั้นนารทบันดาล ดีดพิณเหาะทยาน

มาโดยทิฆัมพรพราย ฯ

ท่านเห็นเข้า ก็เลยรีบไปบอกพระกฤษณะที่กรุงทวารพดี

พระกฤษณะออกศึก

พระกฤษณะจึงยกกองทัพมาช่วยหลานชาย บทบรรยายกองทัพขอพระกฤษณะก็ให้ภาพเกรียงไกร่าอ่าน แต่จะยกมาตอนเดียว ที่มีการเล่นคำ “แสนส่ำ” และ “ส่ำ” คือมาลินีฉันท์ 15 ตอนนี้อ่านออกเสียงมันมาก

มาลินีฉันท์ ๑๕

๐ แสนส่ำพลคชชาญชน ทนแก่ปืนยืน แก่หอกหาญ

แสนส่ำพลคชเชี่ยวชาญ ราญดรงค์รง คชิงชัย

แสนส่ำพลคชเศิกกษัย ไพรีราบปราบชัย อริฤทธิ์

แสนส่ำพลคชเชี่ยวชิต ขวิดสุเมรุอิศ รโทรมทรุด

ส่ำนายพลคชยงยุทธ วิริยวัยวุฒิ ชำนาญชาญ

ส่ำนายพลคชรอญราญ มารวิชัยชาญ ชเยศรอญ

ส่ำนายพลคชบุกบร กรกระลึงศร กำลังยง

ส่ำนายพลคชราญรงค ทรงกุทัณฑคง กำยำแผลง

ส่ำนายพลคชเริงแรง แผลงกำซราบศร บำบัดภัศม์

ส่ำนายพลพลขนัดขนัด ซัดทั้งหอกซัด ขจัดขจาย ฯ

พระเจ้ากรุงพาณ หรือพาณาสูรราช ขอให้พระอิศวรเสด็จมาช่วยรบ แต่พระอิศวรรบกับพระกฤษณะก้ำกึ่ง เอาชนะพระกฤษณะมิได้